Het is makkelijk te vergeten hoe intelligent sommige dieren zijn. Je zou denken dat geen enkel levend wezend op aarde zo verstandig is als de mens, maar de realiteit is toch wat ingewikkelder. In het boek 'Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?' legt primatoloog Frans De Waal uit hoe we het verstand van andere diersoorten steeds weer onderschatten.
Volgens Frans De Waal onderschatten we dieren meestal omdat we hun intelligentie vergelijken met wat wij verstaan onder het woord 'slim'. 'De vaardigheden die dieren nodig hebben om te overleven verschillen enorm van die van ons.'
Zo werden vroeger enkel honden die goed bevelen konden opvolgen als 'intelligent' gezien. De realiteit is natuurlijk wel wat anders.
'Je kan de intelligentie van een eekhoorn niet meten door hem om tot tien te laten tellen, want dat heeft zo'n dier niet nodig om te overleven. Net zoals onze intelligentie niet bepaald wordt door hoe goed we nootjes kunnen vinden.'
Zo geeft De Waal enkele concrete voorbeelden in zijn boek.
1. Ze zijn handig
De tentakels van een octopus zijn niet enkel voor de show. In zijn boek legt De Waal uit dat het geweldige slotenkrakers zijn: geef hen een pillendoosje met een kinderslot, en ze zullen veel sneller kunnen uitzoeken hoe het werkt dan de gemiddelde volwassen man.
Ook kraaien zijn verrassend slim: zo zijn ze net als chimpansees in staat om hun eigen gereedschap te maken. Een populair kraaienwerktuig is een haak, waarmee ze insecten of ander voedsel uit kleine kiertjes kunnen schrapen.
Als je een spelletje memory speelt met een chimpansee, zal dat bijna altijd slecht voor je aflopen. Niet alleen omdat zo'n aap waarschijnlijk de kaartjes samen met zijn uitwerpselen in je gezicht zal gooien. Uit verschillende studies blijkt dat chimpansees een beter kortetermijngeheugen hebben dan mensen. Zelfs als ze eerlijk spelen, zullen ze je waarschijnlijk verslaan.
Octopussen zijn dan weer uitstekend in het herkennen van gezichten. Menselijke gezichten, zelfs. Dat terwijl wij erg veel moeite hebben om twee octopussen uit elkaar te houden. Ze lijken zo hard op elkaar.
In zijn boek heeft De Waal het over verschillende opmerkelijke chimpansees die hij tijdens zijn carrière is tegengekomen. Eén ervan is Kuif, een fiere moeder die haar jong de fles gaf, en steeds stopte wanneer het babyaapje een boer moest laten.
Sterker nog, wanneer de onderzoekers Kuif in een aparte kooi riepen om te komen eten, passeerde ze eerst bij het alfamannetje (de hunk van de bende), het alfavrouwtje en haar andere vrienden om hen wakker te maken, en hen in sommige gevallen zelfs een afscheidszoen te geven.
Los van de apen heb je ook paarden en honden, die experts zijn op het vlak van lichaamstaal. Een hond of een paard dat veel tijd met mensen doorbrengt, kan subtiele non-verbale signalen opvangen die wij nooit zou oppikken. Je hond weet dus beter hoe je je voelt dan je beste vriendin.
Hoe kan het ook anders. Drop de gemiddelde mens zonder kleren of voedsel in de natuur, en hij is verloren. Dieren hebben een hele resem vaardigheden die ze kunnen inzetten. Maar naast hun dierlijke survival-skills hebben ze ook typisch menselijke trucjes. Chimpansees kunnen vriendschappen ontwikkelen, en leren van elkaars fouten.
In zijn boek heeft De Waal het over de jonge chimpansee Dande, die weet dat je om te overleven jezelf op de eerste plaats moet zetten. Wanneer hij enkele verborgen stukken grapefruit vond, deed de aap tegen zijn oudere soortgenoten alsof hij van niets wist. Later ging hij stiekem op zijn eentje terug naar de verbergplek, om het fruit op zijn eentje op te eten.
Al genieten sommige aapjes wél van een lunch met vrienden.
'Zelfs het rationele denken dat wij als iets uniek menselijks zien, is ook aanwezig bij dieren', schrijft De Waal. Daarom ijvert hij voor meer dierenrechten, al beseft hij hoe moeilijk het is om die om te zetten in praktijk. 'Hoe bepaal je of een olifant meer rechten krijgt dan bijvoorbeeld een muis of een hond?', vraagt hij zich af in een interview met BBC4. 'Ik weet niet waar je de grens legt, of hoe je dat doet.'
