Sommigen zijn met vakantie, anderen zijn ziek of moeten werken. Wat moet je in dat geval doen?
BIJNA VERKIEZINGEN: wat als je niet kan gaan stemmen?
Op 9 juni 2024 gaan de Belgen naar de stembus om te stemmen voor de federale, regionale en Europese verkiezingen. Hoe worden de stembureaus samengesteld?
Tekst: Ewald Pironet voor Knack
Alle Belgische burgers ouder dan 18 jaar worden opgeroepen om op 9 juni te gaan stemmen, maar sommigen kunnen dan niet. Sommigen zijn met vakantie, anderen zijn ziek of moeten werken. Wat moet je in dat geval doen?
Stemmen bij volmacht
Er zijn in dat geval twee opties: je kan je reden van afwezigheid indienen bij de vrederechter in jouw kanton, of stemmen bij volmacht.
In het eerste geval bepaalt de vrederechter of de reden van afwezigheid al dan niet legitiem is en of de kiezer bijgevolg verontschuldigd is. Bij onterechte afwezigheid krijgt de kiezer een boete tussen 40 en 80 euro. Bij herhaling loopt de boete op tot 200 euro. Benjamin Biard, onderzoeker bij CRISP, wijst er op dat boetes voor kiezers die niet komen opdagen bij de verkiezingen in feite zeer zeldzaam zijn.
Dat wordt bijgetreden door Carl Devos, professor politieke wetenschappen aan de UGent: ‘De vervolging en de straffen op het verzuim van de opkomstplicht worden geregeld in de artikelen 209 en 210 van het Kieswetboek. Een eerste niet-gewettigde onthouding wordt gestraft met een berisping of een geldboete, zo’n 40 tot 80 euro, bij herhaling loopt dat op tot 200 euro. Er wordt geen vervangende gevangenisstraf uitgesproken.’
Wat is gewettigd verzuim?
‘Als je tenminste vier keer binnen de 15 jaar niet opdaagt zonder wettig excuus kan je als kiezer voor 10 jaar van de kiezerslijsten geschrapt worden en gedurende die periode geen benoeming, bevordering of onderscheiding krijgen van een openbare overheid’, vervolgt Devos.
‘De vrederechter is vrij in zijn beoordeling over wat als een gewettigd verzuim beschouwd moet worden’, aldus nog Devos. ‘Binnen de acht dagen na de afkondiging van de verkiezingsuitslag, maakt de Procureur des Konings de lijst op van de kiezers die niet aan de stemming hebben deelgenomen en van wie de verschoning niet is aangenomen. Uiteindelijk bepaalt het openbaar ministerie welke inbreuken vervolgd zullen worden. Maar de minister van Justitie laat vaak weten niet te zullen optreden tegen niet-opgedaagde kiezers. Wie als opgeroepen kiezer niet deelneemt aan de verkiezingen, zal dus niet gestraft worden.’
Stemmen bij volmacht
Een ander paar mouwen is als je niet opdaagt als voorzitter of bijzitter van een stembureau. Dan worden de boetes wel de regel.
Je kan ook laten stemmen bij volmacht, als je die dag niet kan gaan stemmen als gevolg van bijvoorbeeld ziekte, beroepsredenen (in loondienst of als zelfstandige), verblijf in het buitenland, vrijheidsberoving ten gevolge van een gerechtelijke beslissing, enzoverder. Je kan dan een andere kiezer aanwijzen om in jouw naam te gaan stemmen. Elke kiezer kan als volmachtdrager worden aangewezen, maar mag slechts één volmacht krijgen.
Absenteïsme neemt toe
Het aantal mensen dat niet naar de stembus gaat zonder motivering stijgt. ‘We zien dat het absenteïsme van verkiezing tot verkiezing toeneemt’, zegt Benjamin Biard. ‘In 2019 kwamen bijna 950.000 Belgen niet stemmen voor de parlementsverkiezingen.’
Maar zoals gezegd is de kans dat je dan wordt gestraft heel klein. ‘Sterker nog,’ zegt Dave Sinardet, professor politieke wetenschappen aan de VUB, ‘soms kondigden ministers van Justitie zelfs aan dat je niet vervolgd zou worden. Ik erger mij daaraan. Ik kan perfect begrijpen dat het gerecht belangrijkere prioriteiten heeft, maar met zo’n verklaringen hol je de opkomstplicht uit. Als er een democratische meerderheid bestaat om die af te schaffen, is daar natuurlijk niets mis mee. Maar ze laten bestaan en tegelijk als minister van Justitie aangeven dat het maar om te lachen is, dat is gewoon hypocriet.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
