Hollywood staat op zijn kop door de loonkloofdiscussie. Hoe zit het bij ons?
‘Ooit kaartte een actrice aan dat ze 100 euro per dag minder kreeg dan een acteur. ““Te nemen of te laten””, klonk het.’
De loonkloof bestaat nog steeds en ze staat weer in de schijnwerpers. Michelle Williams ontdekte dat haar medespeler Mark Wahlberg een riante som kreeg voor de reshoots van hun recente film, die zij gratis deed. Catt Sadler, presentatrice bij E! Entertainment, nam openlijk ontslag omwille van de oneerlijke verloning ten opzichte van haar mannelijke gelijke. Een BBC-journaliste volgde haar voorbeeld. En ondertussen werd in IJsland een wet ingevoerd die boetes oplegt aan bedrijven die mannen en vrouwen ongelijk betalen. Maar hoe zit het bij ons? En wat moet er gebeuren voor de kloof volledig gedicht kan worden?
Loonkloof weer onder de loep
De cijfers spreken voor zich: over de hele Belgische economie gemeten verdient een vrouw per werkuur gemiddeld 9% minder dan haar mannelijke collega. We hebben het hier wel degelijk over een vrouw die dezelfde uren werkt, in dezelfde functie. Volgens een onderzoek van de Universiteit Gent kan maar liefst 51,3% van het loonverschil tussen mannen en vrouwen bovendien niet worden verklaard door het beroep dat je doet,
de sector waarin je werkt of hoeveel opleiding, ervaring of anciënniteit je in het bedrijf hebt. Maar dan rijst de vraag: waardoor dan wel?
De 9% die wordt aangehaald is een gemiddelde. In sommige sectoren is de kloof kleiner, maar in vele ook groter. In die laatste categorie zit, naast onder andere de bankensector en de chemie, ook de media. Daar kwam de genderongelijkheid op vlak van verloning recentelijk opnieuw aan de oppervlakte. Catt Sadler werkte twaalf jaar bij de zender E! Entertainment toen ze te weten kwam dat haar mannelijke collega in dezelfde functie de voorbije jaren bijna het dubbele van haar salaris had gekregen. Nadat haar meermaals een evenaring van diens loon geweigerd werd, trok ze de deur achter zich dicht. BBC-journalist Carrie Gracie verliet haar functie als China-correspondent na een gelijkaardige revelatie.
Een geval van een iets andere aard is dat van Michelle Williams en Mark Wahlberg en de film ‘All the Money in the World’. Door de Spacey-controverse moesten bepaalde scènes van die film opnieuw gefilmd worden, wat de twee hoofdrolspelers beloofden gratis te doen. Vorige week bleek dat Wahlberg ondanks die belofte meer dan anderhalf miljoen dollar inde voor de extra dagen, terwijl Williams volgens bronnen enkel een onkostenvergoeding van nog geen duizend dollar kreeg. Ondertussen doneerde de acteur wel 1,5 miljoen dollar aan de Time’s Up-beweging onder de naam van de actrice.
En bij ons?
Komen er in de Vlaamse televisie- en filmwereld gelijkaardige gevallen voor? Volgens Kristine Van Pellicom, actrice en bestuurder van de acteursgilde, gaat het bij ons niet zo ver. Maar er is wel nog een weg af te leggen: ‘Ik heb het hier bij de acteursgilde weleens meegemaakt dat een acteur en een actrice in aanmerking kwamen voor een gelijkwaardige rol in een serie en de man 100 euro per dag meer aangeboden kreeg dan de vrouw’, vertelt ze. ‘Toen zij dat aankaartte, kreeg ze van de productie te horen dat het “te nemen of te laten” was. “Als jij het niet doet, kiezen we wel een andere actrice”, klonk het. We hebben dat met de acteursgilde besproken met het productiehuis, en ze zijn uiteindelijk wel bijgedraaid.’
In de televisie- en filmwereld is de onderhandelingspositie van vrouwen veel slechter, omdat er gewoon meer mannenrollen zijn dan vrouwenrollen.
‘Maar ik denk dat dit alleenstaande geval puur een kwestie was van vraag en aanbod, niet van bewust seksisme. Kijk, in onze sector is de onderhandelingspositie van vrouwen gewoon veel slechter dan die van mannen. Alleen al omdat er meer mannenrollen zijn dan vrouwenrollen en er, geloof ik, meer actrices afstuderen dan acteurs. Als je acteurs en actrices in een serie telt, kom je heel snel bij een ongelijkheid uit. Tel ze maar eens. Uitzonderingen zoals ‘Clan’ natuurlijk niet te na gesproken. Er is een zekere verschuiving bezig, maar toch. Het is ook gewoon zo dat er meer mannelijke scenarioschrijvers zijn, en die schrijven over wat ze kennen. De mannelijke psyche kennen ze, de vrouw is toch een moeilijker te doorgronden wezen. Bovendien is het idee van een vrouwelijke held nog niet helemaal ingeburgerd. Een heldin die dan eventueel een man moet redden, dat is in ons hoofd toch nog altijd alsof er iets niet helemaal juist is.’
‘Het is helaas moeilijk om er quota op te zetten, bijvoorbeeld dat er voor elke man ook een vrouw in een serie zou moeten zitten. Een serie of film schrijven is een creatief proces, dat kan je niet altijd sturen. Maar een zeker bewustzijn hierover zou toch niet slecht zijn’, vindt Van Pellicom. ‘Als er in een scenario niet gespecificeerd is of de advocaat van dienst, de CEO of de beurshandelaar een man of vrouw is, waarom zou je er dan niet evengoed een vrouw voor aannemen? Series en films zouden een juiste weerspiegeling moeten zijn van de werkelijkheid, en in werkelijkheid zijn er nu eenmaal – ongeveer – evenveel vrouwen als mannen.’
Biologie of cultuur?
‘Daarnaast wordt de onderhandelingspositie van de vrouw in alle sectoren verzwakt door het biologische gegeven dat wij kinderen krijgen’, voegt Van Pellicom toe. ‘Daarin moet er sturing zijn vanuit de overheid. We zouden een voorbeeld moeten nemen aan Scandinavië: daar krijgen mannen evenveel of toch al veel meer vaderschapsverlof. Dat maakt dat de taken tussen man en vrouw sowieso beter verdeeld worden en vrouwen niet zulke grote gaten in hun carrière krijgen. Dat is heel belangrijk voor de opbouw van je carrière en voor je onderhandelingspositie. Je staat gewoon veel sterker.’ Op dit moment krijgen nieuwe papa’s in België slechts tien dagen verlof, tegenover twaalf weken voor vrouwen die mama werden.
Ook het feit dat vrouwen na een bevalling er veel vaker voor kiezen deeltijds te gaan werken terwijl mannen hun job voltijds blijven doen, kan een deel van de loonkloof die op jaarbasis 22% bedraagt, verklaren. Federaal minister van Werk Kris Peeters is het erover eens dat verandering hier welkom is. ‘We moeten daar naar een mentaliteitswijziging. Nu is het vaak de vrouw die ervoor kiest om minder te werken wanneer er kinderen komen. Daar is natuurlijk niets mis mee, maar het moet een vrije keuze zijn en niet zomaar een verwachting van anderen’, zegt de minister.
Al durft Kristine Van Pellicom zich de vraag stellen of dat we zo tegen onze natuur ingaan. ‘Je kan je natuurlijk afvragen of dat zorgende in de natuur van een vrouw zit. Ik merk dat ook wel bij mezelf. Dat is een moeilijke discussie: wat is natuur en wat is cultuur? Maar ik geloof dat, als we echt naar een volledige evenwaardigheid en een gedichte loonkloof willen, we de biologie dan maar een handje moeten helpen door middel van maatregelen vanuit de overheid, onder andere met betrekking tot vaderschapsverlof’, besluit Van Pellicom.
Slechte onderhandelaars
Het verhaal van Michelle Williams en Mark Wahlberg roept een ietwat andere discussie op dan de gevallen van Catt Sadler en Carrie Grace. De laatste twee vroegen hun bazen voor een evenaring van het loon van hun mannelijke gelijke, wat hen geweigerd werd. In het geval Michelle Williams zou je kunnen argumenteren dat de actrice zich liet bedotten. Was het goedgelovig of overdreven meegaand van Michelle om akkoord te gaan met gratis werk? Heeft Wahlberg het simpelweg slimmer gespeeld of beter onderhandeld? Zijn wij vrouwen gewoon minder harde onderhandelaars?
Misschien durven mannen meer te gaan voor wat ze willen hebben. Die vraag kunnen we ons stellen.
‘Wat er daar gebeurd is met Williams en Wahlberg, is gewoon schandalig’, vindt Van Pellicom. ‘Maar langs de ene kant trek ik hier grote ogen van en langs de andere kant ook niet echt. Williams heeft het imago van een zachte, lieve vrouw, en ze staat dan ook nog een beetje bekend als slachtoffer omdat ze de weduwe is van Heath Ledger, terwijl Mark Wahlberg echt een straatvechtertje is. Hij staat er bovendien voor bekend een harde onderhandelaar te zijn.’
‘Ik vind het een interessant vraagstuk om te kijken of wij vrouwen biologisch gezien misschien goedgeloviger of zachter zijn. Ik heb er al discussies over gehad met mannelijke collega’s. Dan merkte iemand op dat mannen wel betere onderhandelaars zullen zijn. Enerzijds gingen mijn haren rechtop staan van die opmerking, maar anderzijds moet ik toegeven dat hij misschien wel een beetje gelijk had. Ik weet het niet. Misschien durven mannen meer te gaan voor wat ze willen hebben. Die vraag kunnen we ons stellen.’
Wat nu?
Hoewel de loonkloof nog bij lange niet gedicht is, ziet de toekomst er volgens minister Peeters wel rooskleurig uit. ‘Ik denk dat we met de huidige wetgeving heel wat stappen vooruit kunnen zetten’, zegt hij. ‘De huidige wetgeving verbiedt discriminatie tussen mannen en vrouwen. Als een ongelijke behandeling tussen een mannelijke en een vrouwelijke werknemer niet op een andere manier dan op basis van geslacht kan worden uitgelegd, kan een rechtbank sancties uitspreken.’ Wanneer je je als werknemer in de situatie van Catt Sadler en Carrie Gracie bevindt, en jou dus een gelijk loon geweigerd wordt, kan je contact opnemen met het Instituut voor de gelijkheid van mannen en vrouwen. Zij behandelen klachten over discriminatie.
‘Daarnaast hebben we ervoor gekozen om de loonkloof op de overlegagenda te plaatsen van werkgevers en werknemers’, gaat minister Peeters verder. ‘Als zij op sectoraal niveau onderhandelen over nieuwe functieclassificaties, moeten zij erop letten dat die genderneutraal zijn. Bovendien laat ik mijn administratie bestaande classificaties onder de loep nemen en aanpassen. Het gaat dan bijvoorbeeld om benamingen als secretaresse en poetsvrouw in plaats van meer genderneutrale benamingen. Ten slotte moet er om de loonkloof te kunnen aanpakken voldoende kennis over zijn. Daarom moeten ondernemingen vanaf 50 werknemers om de twee jaar een analyse maken van hun loonbeleid. Die maakt het dan mogelijk om na te gaan of een genderneutraal loonbeleid wordt gevoerd.’
Een wet zoals die in IJsland sinds kort van kracht is, lijkt niet onmiddellijk op de agenda van de minister te staan. ‘De strijd tegen discriminatie ligt mij nauw aan het hart en ik denk dat we met deze wetgeving goed bezig zijn. Je ziet dat de loonkloof in ons land jaar na jaar kleiner wordt. In België is de loonkloof bij voltijdse werknemers trouwens lager dan in IJsland’, antwoordt de minister.
Positief verhaal
Ook volgens Kristine Van Pellicom zijn we op de goede weg. ‘Er is een groter bewustzijn aan het komen. Ik voel een zeker streven, ook bij mannen, dus ik wil dit ook een positief verhaal maken. Ik wil als vrouw niet heel de tijd spreken vanuit een underdogpositie alsof we constant vernederd, aangerand en te weinig betaald worden, want dat verhaal klopt niet. Ik geloof ook in de wil van iedereen om mannen én vrouwen een juiste positie te geven. Ik zit vaak met mannen aan tafel voor de acteursgilde en voel dat ook zij dat willen. Ook de producenten. Ik denk dat hoe meer we hier bewust mee bezig zijn, hoe beter. Dat komt ons allemaal ten goede. Als vrouwen zich sterk en gewaardeerd voelen, komt dat ook mannen ten goede.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
