James Cooke over ‘Leef!’: ‘Ons relativeringsvermogen kan dezer dagen wel een duwtje gebruiken’

In het voorbije anderhalf jaar leerde James Cooke zes mensen die ongeneeslijk ziek zijn van heel dichtbij kennen. Hij logeerde enkele dagen bij hen thuis, stelde de vragen die we veelal vermijden en bezorgde hen enkele onvergetelijke momenten. Het resultaat zijn mooie portretten waar hun geliefden jaren na het overlijden nog steun, troost en vreugde in kunnen vinden. Dat is het belangrijkste doel van het programma, aldus James.

In de eerste aflevering leert James de West-Vlaamse Dimitri kennen, een vader van twee dochters die met zijn 39 jaar niet zo veel ouder is dan Cooke zelf. Afgelopen zomer overleed Dimi – voor de vrienden – nadat hij zes jaar tegen leukemie had gevochten. Maar eerst kon hij zijn grote droom nog waarmaken: een rally rijden. Wanneer ik James aan de telefoon vertel dat ik non-stop huilde tijdens de aflevering, reageert hij snel. ‘Ik hoop toch dat het soms een traan met een lach door was. We wilden vooral de warmte en de levensvreugde tonen die die mensen nog voelen, ondanks de beperkte tijd die ze hebben. Maar het is logisch dat het je aangrijpt. Soms zat ik in de montagecel bij versie 25 nog altijd te blèten.’

In de eerste aflevering hou je je sterk. We zien je volgens mij maar een keer met vochtige ogen.

James Cooke: ‘Ik heb vaak een traantje gelaten, maar het programma gaat niet over mij. Het gaat over de persoon die we aan het volgen zijn. Het zou raar zijn moesten we de hele tijd een wenende James in beeld brengen. Wat ik voel, is gewoon niet primair.’

‘Af en toe hield ik het wel in natuurlijk. Ik wil met het programma de dood bespreekbaar maken. Als ik continu toon aan die persoon dat wat hij of zij vertelt te zwaar is voor mij, dan leg ik die heel hard de rem op.’

Was het zwaar? 

‘Na draaidag twee zei ik tegen mijn producer: “Shit, ik heb dit onderschat.” Zij herinnerde mij eraan dat we portretten maakten die we achteraf zouden afgeven aan de nabestaanden. De dochters van Dimi zijn nu tieners, maar wanneer zij 30 of 40 jaar zijn, gaan zij nog altijd naar deze beelden kunnen teruggrijpen. Dat idee heeft me geholpen. Along the road leer je ook beter praten over moeilijke onderwerpen en kan je eigen emoties makkelijker aan de kant zetten.’

Terminale mensen staan op en gaan slapen met de dood. Niets is zo erg als dat onderwerp doodzwijgen, want zo geef je hen het gevoel dat het niet bestaat en dat daarom ook zij niet bestaan.

‘De zender had me gewaarschuwd dat het zwaar zou zijn en dat ik met iemand moest praten als het nodig was. Er was een psycholoog voorzien, maar ik heb er geen gebruik van gemaakt. Ik heb mijn gevoelens vooral gedeeld met mijn team. Dat is trouwens, naast het portret afgeven, het tweede doel van het programma. We willen meegeven aan de kijker dat er over de dood gepraat mag en moet worden. Durf aan mensen die de dood in de ogen kijken te vragen: hoe gaat het met u? Zij staan ermee op en gaan ermee slapen. Niets is zo erg als dat als buitenstaander volledig te negeren. Door het niet te benoemen, geef je hen het gevoel dat het niet bestaat en dat daarom ook zij niet bestaan.’

Leren relativeren

Hoe is het programma bij jou terechtgekomen? 

‘Het was mijn eigen idee. Ik heb in het verleden moeten ervaren dat je na het verlies van een dierbare met weinig tastbaar materiaal achterblijft. Het is zo spijtig wanneer je op een dag niet meer weet hoe zijn of haar stem klinkt, hoe die persoon bewoog of zelfs niet hoe die er in de laatste maanden uitzag. Je wilt teruggrijpen naar foto’s en filmpjes, maar vaak ontbreken die. Daarom wilde ik graag die portretten maken. Daarnaast vind ik het als bekend persoon mijn taak om dingen bespreekbaar te maken. De dood is nog een groot taboe. Dat wil ik uit de wereld helpen.’

Het was niet de eerste keer dat je terminale mensen mooie laatste momenten bezorgt. 

‘Ik krijg geregeld verzoekjes om eens een filmpje te maken voor een ziek of terminaal persoon, maar ook om een bezoekje te brengen. Als ik op een palliatieve dienst binnenkom, voel ik telkens zo veel warmte en liefde. Dat wou ik tonen met het programma: het is niet alleen kommer en kwel. Integendeel, die mensen léven echt. Zij willen echt leven. Daarom staat er een uitroepteken in de titel van het programma.’

Was je bewust op zoek naar een programma waarin je een andere kant van jezelf kan laten zien? 

‘Ik krijg die vraag vaak, maar ik vind dat je in “Leef!” gewoon James ziet. Het is wel zo dat ik normaal de camera naar me toe trek. Als er een camera aan staat, moet je me tegenhouden of ik spring ervoor. Pick me! Pick me! Als een klein kind dat een lolly krijgt (lacht). Maar dit is allesbehalve de Grote James Cooke Show. Het is geen soloproject, hè, ik heb dit programma gemaakt mét die mensen. Ik heb er nooit moeite mee gehad om een stap opzij te zetten. Als je zulke verhalen hoort, is het een logische reactie dat je luistert en leert.‘

Ben je trots op het resultaat? 

‘Ik ben vooral trots op de mensen die we gevolgd hebben. Het is ongelooflijk hoe zij zich hebben opengesteld voor een wildvreemde en zich kwetsbaar hebben getoond. Het is heel pure televisie, en dat komt niet door mij, maar door hen. Ik hoop dat de kijker zal zien wat voor mooie mensen ik ontmoet heb en hoe zij in het leven staan, ondanks hun tegenslag. Ons relativeringsvermogen kan dezer dagen wel een duwtje gebruiken.’

Ik hoop dat mensen na het zien van een aflevering de persoon naast zich eens goed vastpakken en zeggen ‘ik zie u graag’.

‘Ik hoop vooral dat de mensen thuis na een aflevering de persoon die naast hen zit eens goed vastpakken of iemand opbellen om te  zeggen “ik zie u graag”. Wouter, een van de mensen die we volgen, zei het heel mooi: “Ik word emotioneel omdat ik zo gelukkig ben.” Dat is toch prachtig? Dat is wat wij ook moeten voelen, dat we gelukkig mogen zijn met elke dag.’

Met de glimlach gegaan

Heeft corona roet in het eten gestrooid tijdens de opnames?

‘We hebben anderhalf jaar gewerkt aan het programma, dus we waren al voor de lockdown begonnen. Daarna hebben we in de zomer gedraaid, toen er bubbels van vijftien personen waren. Ik heb me toen wel telkens opgesloten en we werden allemaal getest, want je wil geen risico’s nemen, zeker niet in dit geval. Door corona hebben we ook maar zes in plaats van acht portretten kunnen maken.’

Was het niet ongelooflijk beperkend om mensen niet te kunnen knuffelen, vooral dan tijdens de terugkijkmomenten, wanneer sommige geportretteerden ondertussen overleden waren? 

‘Ik denk dat we daar ondertussen een gewoonte in gevonden hebben. Door die beperking praten we veel meer met elkaar. Knuffels worden nu vaak vervangen door woorden. Dat is iets waar ik handig gebruik van maakt bij die terugkijkmomenten. Een knuffel kan zo veel vertellen, nu moeten we echt in dialoog gaan.’

Sinds de opnames overleden vier van de zes personen die je volgde. Hoe was dat voor jou? 

‘Op het moment dat ik die mensen na drie dagen logeren verliet, wist ik heel goed dat ik alleen maar kon hopen dat ik hen nog zou terugzien. Dat is nu eenmaal het thema van het programma. Ik wist bovendien hoe ze tegenover het moment stonden. Weinigen waren echt bang. De meesten hadden vrede met het feit dat ze zouden gaan, waardoor ik meer bezig was met de mensen die achterbleven.’

Voor John was het genoeg geweest. Hij is gestorven met een lach op zijn gezicht. Dan kijk je anders naar het afscheid.

‘Met John, die euthanasie heeft gepleegd, heb ik een halfuur voor hij ging nog berichtjes gestuurd. Hij is gestorven met een lach op zijn gezicht, omdat het in het bijzijn van zijn intieme kring kon. Hij had mij gezegd: “Het is genoeg geweest, ik ben blij dat ik het zelf in de hand kan houden.” Dan kijk je anders naar het afscheid. Ga ik hem missen? Tuurlijk, want ik heb hem echt goed leren kennen. Maar ben ik meer bezig met de zoon van Charles (een van de geportretteerden, red.)? Ja.’

Als de dood om iets te missen

Kijk je zelf rationeler naar de dood nu? 

‘Ik heb tijdens het programma weinig stilgestaan bij de vraag: Wat als ik niet lang meer te leven had? Maar als je ‘t me nu vraagt, weet ik dat er een groot verschil is tussen het antwoord op die vraag voor en na het programma. Voor het programma zou ik gezegd hebben: ik wil zotte dingen doen, feesten, reizen naar mooie stranden. Terwijl ik heb mogen ervaren dat iedereen uiteindelijk wil terugkeren naar die onvoorwaardelijke basis: vrienden, familie, partner,… Dat is echt een constante. Als ik vroeg wat we nog voor hen konden betekenen, had het altijd iets met de nabije omgeving te maken. Ik denk dat dat ook mijn antwoord zou zijn.’

Ik leef heel graag. Supergraag. Dus ik ben vooral bang om dingen te missen.

Ben je bang voor de dood? 

‘(denkt na) Ik leef heel graag. Supergraag. Dus ik ben vooral bang om dingen te missen. Het belangrijkste is dat ik mijn nichtjes kan zien opgroeien. Ik hoop dat ik hen kan zien trouwen en kindjes krijgen, en dat ik hen nog lang kan ambeteren (lacht). Ik heb nog heel veel doelen. Logisch, ik ben nog maar 36, maar Dimi was maar 39. Alles kan. Ik zou het wel verschrikkelijk vinden om te weten wat ik nog allemaal moet missen.’

Je bent een tijd geleden gestopt met roken. Was dat door het programma? 

‘Het was vooral voor mijnen Dorian die heel veel zaagde (lacht). Ik wou het ook al heel lang zelf. Maar “Leef!” heeft wel het laatste duwtje gegeven. Tijdens de research kwamen we vaak uit op wat roken doet met je immuniteitssysteem en dan ga je toch dubbel zo hard nadenken. Maar mijn man was doorslaggevend.’

En je houdt nog altijd vol?

‘Het zal wel zijn. Ik hoop echt dat ik het volhoud. Ik heb daarnet aan de tandarts gevraagd om nog eens een foto te nemen van mijn gebit nu, zodat ik het verschil kon zien met toen ik nog rookte. Hij vroeg waarom en ik zei: “Omdat ik elke dag zin heb in een sigaret, daarom (lacht).” Volgens mijn app hou ik al 485 dagen vol. En ik heb al 2930 euro bespaard. Ik was een stevige roker.’

Je ziet ‘Leef!’ elke maandag om 20u35 op Play4.

Lees ook: 

• #BlindGetrouwd: dit vond Twitter van de tweede aflevering
• Lize Feryn speelt rebelse Alice in ‘Beau Séjour 2’: ‘Blij dat ik mijn haar niet moest afscheren of blauw verven’
• Elke Clijsters: ‘Ik val niet op haantjes, maar het is wel fijn als mannen voor je vechten’