Bij een nieuw jaar horen natuurlijk een heleboel nieuwe voornemens. Voor veel mensen is het begin van een nieuw jaar het moment om een detox te doen, maar heeft dit eigenlijk wel zin? Wij vroegen het aan een expert.
Wat is detoxen?
Detoxen is de meer hippe term voor ‘detoxificatie’, of ‘ontgiften’. Het doel is duidelijk: je lichaam, spijsvertering en organen reinigen van schadelijke stoffen (toxines) en overdaad. Dat doe je net zoals Beyoncé, Oprah of Gwyneth met een specifiek dieet of kuur, het schrappen van bepaalde voedingsmiddelen of een regime met sapjes, vaak met als klap op de vuurpijl nog een of meerdere voedingssupplementen.
Tournée totale?
Waar het jarenlang heel erg hip en trendy was om jezelf tijdens een detox op een sapjesdieet met tientallen supplementen te zetten, zijn het de laatste tijd dan weer de tournées die furore maken. Zo maken bizarre hypes als oil pulling (je mond spoelen met olie), overleven op heet water met citroen of jezelf riant ondereten aan koolsoep plaats voor één maand zonder alcohol, enkele weken zonder suiker of een dieet zonder koolhydraten. Maar wie ziet door de bomen het bos nog? Op welke manier doen we ons lichaam écht een plezier? Die vraag beantwoordt professor Christophe Matthys, gastro-enteroloog aan het UZ Leuven.
De deskundige: Het probleem begint pas na je kuur. De vraag is natuurlijk: hoe ga je dán eten?
Sapjeskuren en detoxdiëten
Professor Matthys: ‘De meeste mensen die een sapjeskuur volgen, doen dat vaak met gewichtsverlies in hun achterhoofd. In principe zal dat in eerste instantie ook het effect zijn. Op korte termijn althans. Je spijsvertering en metabolisme worden bij wijze van spreken gereset, zodat je lichaam leert overleven op een veel lager aantal calorieën. Als je dat niet langer dan een week doet, is dat geen ramp en zal je kuur op zich geen directe negatieve gevolgen hebben voor je lichaam. Het probleem begint pas in de periode na je kuur. De vraag is natuurlijk: hoe ga je daarna eten? Neem je gewoon je normale eetpatroon weer aan, dan zal je metabolisme die extra calorieën en onnodige stoffen niet meer kunnen verwerken en blijven ze meteen weer in en aan je lijf hangen. De kans dat je in de periode na je sapjeskuur of detoxdieet blijvend minder gaat eten, is eerder klein. Doordat een sapje net zoals bijvoorbeeld een Big Mac veel sneller door je lichaam wordt opgenomen dan pakweg een gezonde salade met veel vezels, geven de chemosensoren in je lichaam je hersenen sneller het signaal dat je weer honger hebt. Daardoor zal je alleen maar meer behoefte krijgen aan eten. Na een week van sapjes, soepjes en supplementen verlangt je lichaam hoogstwaarschijnlijk zo erg naar eten, dat je kuur net het averechtse effect heeft.
De meest efficiënte manier om je spijsvertering en metabolisme te optimaliseren is veel simpeler dan jezelf een week uithongeren. Het draait om drie woorden: vocht, vezels en beweging. Drink meer water. Deel je bord in drie delen: de helft vul je met groenten, een kwart met eiwitten zoals vlees, vis, linzen of bonen en een kwart met koolhydraten zoals rijst, seitan of volkorenpasta. Het allerbelangrijkste is tenslotte voldoende bewegen. Dat hoeft niet eens intensieve sport te zijn. Een uurtje wandelen per dag kan al genoeg zijn om je lichaam, metabolisme en spijsvertering gezond en clean te houden.’
Ik kan een maand zonder alcohol alleen maar bejubelen.
Tournée minérale
‘In tegenstelling tot sapjeskuren die weinig resultaat bieden, kan ik een maand zonder alcohol alleen maar bejubelen. Door een maand niet te drinken krijgt je lever wel degelijk de tijd om te herstellen. Dat zal je in het dagelijks leven misschien niet meteen merken, maar wanneer je voor en na die alcoholvrije maand een echo laat nemen van je lever, zal het verschil opmerkelijk zijn. Natuurlijk is ook in dit geval de periode na je detox van belang. Vlieg je meteen weer in de drank en consumeer je bijvoorbeeld elke dag enkele eenheden alcohol, dan zal je lever net zo snel weer beschadigd raken. Hoe vaak er ook wordt gezegd dat één glas alcohol per dag gezond is of dat alcohol ook voordelen heeft voor je gezondheid, kan ik één ding duidelijk stellen: alcohol draagt helemaal niets bij aan je voedingspatroon of je gezondheid. Wil je toch af en toe genieten van een glaasje? Beperk je alcoholconsumptie dan tot één keer per week, hoogstens een glas of twee.’
Maand zonder suiker
‘Het is belangrijk om te weten dat er goede en slechte suikers zijn. De suikers die je tijdens een detox zou schrappen, zijn de toegevoegde suikers. De suiker die je in de koffie doet, die in koekjes zit of die verwerkt werd in allerlei bewerkte producten. Vaak nemen mensen te veel suiker op, omdat die toegevoegde suikers ook in veel voedingsmiddelen zitten waarvan je het misschien niet beseft. Zo is het niet gek dat kinderen gek zijn op ketchup en hespenworst, twee klassieke voorbeelden van producten waar bijzonder veel toegevoegde suikers inzitten zonder dat je het verwacht. Ook laten mensen zich vaak vangen met andere zoetstoffen. Zo denken ze vaak dat honing of kokosbloemsuiker gezondere opties zijn, terwijl dat ook gewoon toegevoegde suikers zijn. De hoeveelheid toegevoegde suikers schrappen in je voedingspatroon is dus zeker geen slecht idee, maar let op dat je hier niet te ver in gaat. Sommige voedingsmiddelen bevatten natuurlijke suikers die niet per se schadelijk zijn en in verhouding met de andere voedingsstoffen in die producten eigenlijk verwaarloosbaar zijn. Zo is bijvoorbeeld fruit een goede aanvulling voor je ontbijt, snack of dessert, omdat het naast natuurlijke suiker vooral veel vitaminen, vezels en mineralen bevat. Het zou verkeerd zijn om ook dat soort suiker volledig te schrappen en daardoor een te extreem dieet te volgen en een tekort aan andere nuttige voedingsstoffen te creëren. Ten slotte houden ook maar heel weinig mensen een erg streng dieet op lange termijn vol. Kies daarom liever voor een realistisch en haalbaar compromis.’
Stoppen met koolhydraten
‘Alweer kan ik niet de meest spannend of tot de verbeelding sprekende boodschap overbrengen: ook in het geval van snelle koolhydraten is matigheid het beste advies. Onze levensstijl is een pak minder actief geworden dan vroeger. We hebben dus niet langer vijf aardappelen nodig om energie op te slaan om bijvoorbeeld het veld om te ploegen. Het heeft dan ook weinig zin om op te nemen wat je toch niet verbruikt. Ga je veel sporten of gaat het bijvoorbeeld om een kind in volle groei, dan kan je die energie wel gebruiken en zal je lichaam die snelle koolhydraten ook op een efficiënte manier kunnen verbruiken. Bovendien spelen ook andere omstandigheden een grote rol. Wanneer je bijvoorbeeld een boterham belegt met een sneetje kaas of een laagje boter, verandert de glycemische index van die boterham meteen en worden de snelle koolhydraten veel langzamer opgenomen, waardoor je langer een verzadigd gevoel zal hebben Ook het aantal keer dat je op iets kauwt, beïnvloedt hoe je lichaam een hap eten verwerkt. Ik zou zeker niet alle snelle koolhydraten schrappen, maar het is ook niet de bedoeling dat het de basis van je voeding vormt.’
Matigheid, gezonde voeding en voldoende beweging blijft de sleutel tot succes.
To detox or not to detox, wat is de conclusie?
‘Hoewel je het als mens vaak met minder van bepaalde voedingsmiddelen kan stellen, vind ik het over het algemeen weinig nuttig om radicaal te detoxen, bepaalde voedingsmiddelen volledig te schrappen of jezelf uit te hongeren om je lichaam te resetten of te reinigen. Uiteindelijk loont het op lange termijn meer als je kleinere, maar haalbare en blijvende aanpassingen maakt in je voedingspatroon. Schrap toegevoegde suiker waar het makkelijk is, zoals in je koffie en thee, door het vervangen van koekjes met fruit of groenten en frisdrank met water. Weet ook dat je lichaam zo samengesteld is dat geen enkele energie verloren gaat. Wat je dus opneemt, zal je ook moeten verbranden. Anders wordt het in je lichaam opgeslagen als reserve en dat is wat een teveel aan bepaalde stoffen of vet in je lichaam veroorzaakt. Kortom, de boodschap is simpel: matigheid, gezonde voeding en voldoende beweging blijft de sleutel tot succes, hoeveel detoxtrends en gezondheidsgoeroes ook wat anders beweren.’
Lees ook:
