Ook naasten van kankerpatiënten kunnen op verschillende manieren psychologische begeleiding krijgen.
Mijn mama/zus/vriend(in) heeft borstkanker, hoe ga ik hiermee om?
Kanker lijkt een ver-van-mijn-bedshow, tot het een van je favoriete personen overkomt. De kans dat je mama, zus, vriend(in), tante of nicht ooit het noodlottige nieuws krijgt dat ze borstkanker heeft, is helaas heel reëel. En wat dan?
Mensen reageren op verschillende manieren in crisissituaties, zo ook na een kankerdiagnose. Je volgt je intuïtie, zegt en doet wat je op dat moment het beste lijkt. Maar wat ís nu eigenlijk het beste? Een ideaal stappenplan kunnen we niet uiteenzetten, maar met deze leidraad kan je al op weg.
Probeer elkaar niet tot in het oneindige te sparen
‘Iedereen reageerde anders. Sommige vriendinnen konden het niet aan om in mijn buurt te zijn; ze wisten gewoon niet hoe ze hiermee moesten omgaan’, aldus de 31-jarige Liesbeth die momenteel tegen kanker vecht. ‘Ze begrepen niet dat juist ik, de jongste van ons vriendengroepje, die altijd sportief was geweest en gezond had geleefd, deze ziekte had gekregen.’
Kanker is een eng onderwerp, zeker als het over iemand in je nabije omgeving gaat. Voor sommigen is de meest logische reactie wanneer ze ermee geconfronteerd worden dan ook om weg te vluchten en het onderwerp – of in sommige gevallen zelfs de patiënt – zoveel mogelijk te vermijden. De dood jaagt je schrik aan, je weet niet wat te zeggen, bent bang om iets verkeerd te zeggen of om de persoon kwijt te raken, dus hou je afstand.
Sommige vriendinnen konden het niet aan om in mijn buurt te zijn; ze wisten gewoon niet hoe ze met mijn ziekte moesten omgaan.
Daarnaast probeert de persoon met kanker vaak zijn of haar omgeving niet te veel tot last te zijn. Kinderen, partners, vrienden: ze worden zoveel mogelijk gespaard door de patiënt, vanuit een soort schuldgevoel. Want het is door de ziekte dat jouw wereld nu ook op z’n kop gezet wordt. Patiënten houden hun gevoelens van boosheid, verdriet en angst dan ook vaak voor zichzelf. Het veel voorkomende gevolg is dat er amper gepraat wordt, en vriendschappen en relaties verwateren.
Het klinkt makkelijk, maar kan zo moeilijk blijken: blijf praten. In de mate dat de patiënt ervoor openstaat, natuurlijk. Als je relatie met die persoon je iets waard was vóór de diagnose, zet je dan in om er nu te zijn voor haar. En dat doe je niet door rond de pot te draaien en te doen alsof er helemaal niets aan de hand is. Iemand hebben die gewoon naar hen luistert, kan voor kankerpatiënten heel belangrijk zijn. Enkele pointers helpen je op weg bij die moeilijke gesprekken.
- Laat haar weten dat je het er moeilijk mee hebt
Vind je het moeilijk om over de ziekte te praten, vertel dat dan. Misschien voelt hij/zij net hetzelfde? Maar laat ook weten dat je ‘t wel belangrijk vindt om het te blijven doen, en vooral om te luisteren wanneer hij/zij het nodig heeft. En wanneer je dierbare net afleiding nodig heeft, sta je klaar met je koetjes en kalfjes.
- Ga je niet anders gedragen
Je relatie met iemand kan veranderen door de confrontatie met kanker. Je kan bijvoorbeeld meer gaan beseffen wat je aan die peroson hebt en hoe graag je die persoon ziet. Maar ga je zus/vriendin/mama niet totaal anders behandelen dan je voordien deed. Als jullie relatie gebouwd was op elkaar plagen met gemene mopjes, stop daar dan niet mee omdat hij/zij plots kwetsbaarder is geworden in je ogen. De ziekte definieert hem/haar niet. Doe dus maar ‘gewoon’.
- Vraag ‘Hoe gaat het vandaag?’ in plaats van ‘Hoe gaat het?’
Die vraag is iets minder beladen en makkelijker te beantwoorden. Concentreer je niet alleen op de feitelijke kant van de behandeling, maar vraag eerder naar hoe hij/zij het beleeft.
Zoek hulp, want ook jij kan het gebruiken
De aankondiging van kanker zorgt er niet alleen voor dat de wereld van de patiënt op zijn kop gaat staan, maar ook die van de omgeving. Plots worden familie en nabije vrienden in een ondersteunende rol geduwd waar ze niet op voorbereid zijn en amper begeleiding bij krijgen. Bovendien hebben naasten het idee dat ze zich altijd sterk moeten houden en niet mogen tonen dat ze ‘t moeilijk hebben, want zij zijn natuurlijk niet degenen die ziek zijn. Als naaste hulp vragen en zo de aandacht naar jou toetrekken, dat doe je toch niet?
Toch wel. Naasten van kankerpatiënten kunnen op verschillende manieren psychologische begeleiding krijgen. Voor familie en vrienden die lange tijd instaan voor de begeleiding en ondersteuning van een kankerpatiënt, wordt het zelfs sterk aangeraden morele en psychologische steun te zoeken.
Eerstegraadsverwanten van patiënten (ouders, broer/zus, zoon/dochter) kunnen bijvoorbeeld tot twee jaar na de diagnose psychologische begeleiding aanvragen bij de Stichting tegen Kanker. Het gaat over maximaal zes sessies per telefoon met een psycholoog die gespecialiseerd is in kankerproblematiek. Dezelfde sessies worden uiteraard ook aangeboden aan de patiënt, dit tot vijf jaar na de diagnose. Een aanvraag indienen kan bij Kankerinfo, een dienst die je gratis kan bellen op 0800 15 802. Zij beantwoorden bovendien al je vragen over de ziekte en behandelingen.
Daarnaast kan je praten met de behandelende arts van de patiënt of de psychologische dienstverlening in het ziekenhuis. Er bestaan bovendien praatgroepen die naast patiënten ook naasten ontvangen.
Besef dat kanker een persoon kan veranderen
De confrontatie met kanker kan een persoon drastisch veranderen. Was je vriendin/mama/zus altijd een heel extravert persoon die graag onder de mensen was, dan kan ze door haar ziekte introverter worden en de voorkeur geven aan rustige situaties. Of misschien maakt ze door de confrontatie met een levensbedreigende ziekte plots carrière- of relatiekeuzes die jij nooit had zien aankomen of die jou volledig uit karakter lijken. Die verandering is niet alleen voor jou moeilijk en een beetje vreemd, maar ook voor de patiënt. Geef jezelf en hem/haar tijd om te wennen aan die transformatie.
Ook vriendschapsrelaties en de manier waarop de patiënt tegenover die relaties staat, kunnen veranderen. Een persoon kan assertiever worden en je sneller laten weten wat hij/zij wil door de confrontatie met de ziekte en het besef dat het leven kort is. Probeer dit te zien als iets positiefs – ze komen voor zichzelf op – en niet alsof ze met opzet vervelend doen.
Onthou dat genezing niet betekent dat de strijd gestreden is
‘Als de behandelingen achter de rug zijn volgt er vaak een niemandsland. Goedbedoelde woorden fluiten je om de oren. Men verwacht dat je ‘genezen’ bent’, vertelt Carine (52). ‘De luisterbereidheid is laag en je woorden over de nevenwerkingen en vermoeidheid vallen in dovemansoren. Ze worden slechts gezien als een peulschil. Voor jezelf voelt dat aan als een storm in je hoofd.’
Als de behandelingen achter de rug zijn volgt er vaak een niemandsland. Goedbedoelde woorden fluiten je om de oren.
Hoewel voor jou de euforie overheerst wanneer je geliefde genezen verklaard wordt, is dat voor de patiënt niet altijd het geval. De fysieke en mentale gevolgen van de behandeling blijven nog lang nawegen, maar worden amper opgemerkt door de omgeving. De vermindering van de levenskwaliteit weegt soms zo zwaar door, dat patiënten het leven na de behandeling niet meer zien zitten, een gevoel waar nog een taboe rond hangt en de genezen verklaarde patiënt vaak niet over durft praten.
Het leven zomaar terug oppakken nu ‘alles toch weer oké is’, is niet zo simpel als het voor een buitenstaander lijkt. Probeer daar dan ook begrip voor op te brengen en blijf luisteren. Ondoordachte opmerkingen zoals ‘Wees toch eens blij dat je genezen bent!’ helpen haar niet vooruit. Ze hoeft zich niet te verantwoorden voor haar gevoelens. Psychologische hulp kan dan ook nog na genezing heel welkom zijn
Informeer je
Ook voor jou is deze situatie nieuw en onbekend, dus begeleiding kan welgekomen zijn. Wil je een beter inzicht krijgen in welke impact een kankerdiagnose heeft op een mens, wat zich in het hoofd van een patiënt afspeelt en hoe jij er als naaste mee kan omgaan, kan je erover lezen. In ‘Omgaan met kanker’ geeft Nathalie Cardinaels een soort emotionele handleiding voor de patiënt en zijn/haar omgeving. Je vindt bovendien verschillende getuigenissen van Vlaamse patiënten in het boek, waarvan je er al enkele hierboven las.
‘Omgaan met kanker’ (2014) – Nathalie Cardinaels – € 27,60
Voor de patiënt:
‘Mindfulness bij borstkanker’ (2011) – Nathalie Cardinaels – € 22,50
‘Mildheid bij kanker’ (2017) – Nathalie Cardinaels – € 30,25
Bronnen: ‘Omgaan met Kanker’ en ‘Mildheid bij Kanker’ van Nathalie Cardinaels / Stichting tegen Kanker / allesoverkanker.be
Meer over borstkanker:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
