Het moet een van de mooiste momenten uit je leven zijn, maar een bevalling kan ook traumatisch zijn. En dat trauma kan leiden tot PTSS.
PTSS is een hevige en abnormale stressrespons op een gebeurtenis die als bijzonder traumatisch of (levens)bedreigend ervaren werd. De stoornis wordt niet bepaald door het trauma op zich, maar door de reactie van de persoon op wat er is gebeurd. Het trauma kan ontstaan wanneer de fysieke integriteit bedreigd wordt of wanneer er een gevoel van controleverlies is. Op dat ogenblik wordt een intens gevoel van angst, hulpeloosheid of horror ervaren. Na de zwangerschap en bevalling variëren de cijfers van vrouwen die te maken krijgen met PTSS tussen anderhalf en vier procent. Het kan bovendien zowel mannen als vrouwen treffen na de bevalling.
Bij de term PTSS denken we al snel aan mensen die een oorlog of een aanslag hebben meegemaakt, maar bij PTSS na een bevalling gaat het over een heel andere strijd. En dan nog: in het geval van PTSS na een bevalling gaat het niet per definitie over horrorbevallingen, stelt gynaecoloog Els Dufraimont: ‘Bij PTSS na een bevalling gaat het over het gevoel van de vrouw en over hoe zij die bevalling ervaren heeft. Die ervaring kan dus traumatisch zijn, ook al lijkt de bevalling op papier misschien probleemloos. Het idee van “eind goed, al goed” met een gezonde baby en een partner die het misschien helemaal niet als traumatisch ervaren heeft, maken de erkenning van het probleem soms moeilijk.’
In je eigen kracht
‘Om hulp vragen betekent vaak een grote stap, en als een vrouw geen gehoor vindt bij de gynaecoloog, huisarts of directe zorgverlener, overtuigt ze zichzelf er vaak van dat alles oké is. Een van de symptomen is zelfs het heel uitgesproken vermijden van herinneringen aan de gebeurtenis. Maar het negeren van de stressrespons en het niet erkennen van de symptomen kunnen juist leiden tot de stressstoornis. Zo zijn er veel gevallen van vrouwen met een burn-out die op het eerste gezicht te wijten is aan een te grote werkdruk, maar eigenlijk terug te brengen valt naar een traumatische ervaring die te maken heeft met de bevalling of de periode daarna. Het is dus een gebeurtenis die een abnormale stressreactie met zich meebracht, die evolueerde tot een stressstoornis.’
‘Volgens mij moeten vrouwen meer in hun eigen kracht gezet worden. Bij veel moeders manifesteert PTSS zich na een gevoel van controleverlies. Vaak zit dat in iets kleins, zoals een bepaalde uitspraak tijdens de bevalling die vervolgens anders geïnterpreteerd wordt, of iets wat niet verloopt zoals verwacht werd. De ervaring heeft me geleerd dat toestemming vragen voor een handeling problemen kan voorkomen, omdat een vrouw op die manier weer een gevoel van controle krijgt. Verbindend communiceren creëert immers het gevoel van een gedeelde beslissing in plaats van een opgedrongen feit. Dat soort verbindende communicatie is ook nodig om de patiënt later op te vangen mocht ze hulp zoeken. Dan moet er door de zorgverleners namelijk verder worden gekeken dan de feiten in het medisch verslag. De patiënt moet worden gehoord, zodat het trauma verwerkt of genormaliseerd kan worden. Op die manier kan misschien wel worden vermeden dat zich een abnormale stressrespons ontwikkelt, die op haar beurt kan leiden tot een stressstoornis.’
Moet je nog bevallen?
‘Als je daar behoefte aan hebt, kan het uitschrijven van een geboorteplan een manier zijn om voor jezelf controle te krijgen en je zorgverleners te laten weten hoe je het liefst verzorgd wordt. De zorgverlener kan dat plan vervolgens aanhalen om te zorgen dat alles vlot gaat. Als de bevalling anders verloopt, zal je beter worden begrepen en kan daar naderhand ook op teruggekomen worden. Als zich tijdens de bevalling een urgente verandering voordoet, is er op dat moment vaak geen tijd om veel toe te lichten en in de euforie na de bevalling is er niet altijd veel behoefte om erover te praten. Die nood kan pas later ontstaan, en dan helpt het om erover praten.’
Ben je al bevallen?
‘Als je de volgende symptomen herkent bij jezelf of je partner, is de kans reëel dat de bevalling ervaren werd als een traumatische bevalling die een stressreactie oproept. Zonder behandeling kan die stressreactie abnormaal worden en tot een stressstoornis leiden.
- De bevalling of het trauma herbeleven, uitgesproken levendige beelden of geluiden ervaren, nachtmerries met bijbehorende zweetaanvallen of hartkloppingen krijgen... Voor sommigen is het al voldoende om de kraamafdeling te betreden of om een bepaalde geur te ruiken die hen terugbrengt naar het trauma, om een lichamelijke stressreactie als hartkloppingen of een zweetaanval te krijgen.
- Hyperalert reageren of overreageren, moeilijk inslapen, snel afgeleid zijn en nerveus of zelfs loerend rondkijken, alsof er op elk moment gevaar kan toeslaan. Je bent dan bijvoorbeeld bang dat iemand die de baby zal laten vallen of iets fout doet.
- Herinneringen aan de gebeurtenis vermijden en een gesprek daarover uit de weg gaan, instant beginnen zweten en willen vluchten als het toch ter sprake komt en kraambezoeken vermijden om niet terug te hoeven keren naar de plaats van het onheil.
- Na lange tijd van hyperalertheid en constant op je hoede zijn kan je vermoeid en apathisch worden, emotioneel vervlakken en contact met de omgeving vermijden. Die symptomen kunnen worden verward met een post-partumdepressie.’
Lees ook:
