Hoe reageer je wanneer iemand in je omgeving kiest voor euthanasie? Rouwtherapeute Ilse Vanderheyden geeft advies.
Rouwen bij euthanasie: ‘Dat de patiënt vrede heeft met zijn levenseinde, is voor nabestaanden vaak een geruststellende gedachte’
Hoe reageer je wanneer iemand in je omgeving kiest voor euthanasie? Wat mag je zeggen en wat beter niet? En hoe rouw je om iemand die door ondraaglijk lijden zich genoodzaakt zag een einde te maken aan z’n leven? Rouwtherapeute Ilse Vanderheyden geeft advies.
Gisteren nam paralympisch kampioene Marieke Vervoort (40) in intieme kring afscheid van het leven. Ze leed al jaren aan een ongeneeslijke spierziekte en koos voor euthanasie. Al is ‘kiezen’ misschien niet het juiste woord.
Rouw blijft een persoonlijk iets. Iedereen gaat op zijn eigen manier met de dood om. Maar euthanasie is een geval apart. Want hoe ga je om met het verlies van een persoon die niet alleen ziek was, maar zich ook genoodzaakt voelde om door het ondraaglijk lijden een einde aan zijn of haar leven te maken? Rouwtherapeute Ilse Vanderheyden geeft advies.
1. Hoe reageer ik best wanneer iemand me vertelt dat hij voor euthanasie kiest?
‘Elke situatie is uiteraard anders en moet apart bekeken worden, maar als vriend(in) of familielid moet je wel beseffen dat een persoon niet zomaar voor euthanasie kiest’, weet Vanderheyden. ‘Je eerste gedachte is misschien: allez, je gaat toch niet opgeven?, wat volstrekt natuurlijk is. Weet echter dat de patiënt op dat moment reeds een heel proces heeft doorstaan waarin hij of zij de afweging al talloze keren heeft gemaakt.’
Aangezien de keuze om te sterven op zich al moeilijk genoeg is, raadt de rouwtherapeute aan om de persoon in kwestie niet te belasten. ‘In zekere zin is het een vrije keuze, maar tegelijkertijd ook niet. Door het ondraaglijk lijden voelt de patiënt zich er bijna toe gedwongen. Hij of zij zit dan ook niet te wachten op jouw goedkeuring of oordeel.’
Luister zonder de patiënt te veroordelen of te overtuigen om toch nog verder te vechten.
De beste reactie volgens Vanderheyden? Luisteren en steunen. ‘Uiteraard mag je de patiënt vragen waarom hij of zij de keuze gemaakt heeft, maar luister zonder hem of haar te veroordelen of te overtuigen om toch nog verder te vechten.’ Volgens de therapeute is het cruciaal om een luisterend oor te bieden opdat de patiënt zich gehoord en gezien voelt. ‘Uiteindelijk maak je zulke keuze in je eentje. Dan is het fijn om te voelen dat mensen jouw keuze erkennen en begrip tonen. Zo voel je je als patiënt minder alleen.’
Hoe emotioneel de situatie ook is, op zo’n moment acht Vanderheyden het gepast om je eigen pijn en verdriet opzij te zetten om de patiënt ten volle te steunen. ‘Wat niet wil zeggen dat je niet mag zeggen dat de situatie je verdrietig maakt en je hem of haar zal missen.’
2. Mag ik voorstellen om samen nog iets leuks te doen of is dat ongepast?
‘Dit is opnieuw iets dat van de situatie afhangt. Indien de persoon nog jong is, is de kans groter dat hij of zij nog enige levenskracht heeft. Mensen die op latere leeftijd sterven, geven al makkelijker aan dat het voor hen genoeg is geweest’, legt Vanderheyden uit. ‘Dan kan het misplaatst zijn om te zeggen: allez, wat wil je nog allemaal doen voor je sterft?’
Toch kan je de pijn van patiënten die fysiek en mentaal niet sterk genoeg zijn voor een langdurige activiteit even verlichten, al is het dan met een kleine geste. ‘Vaak zit het ‘m in de kleine dingen. Zoals een bezoekje brengen aan de patiënt en zijn of haar lievelingsdessert meenemen. Je hoeft geen gigantisch feest te organiseren om de patiënt een hart onder de riem te steken.’
Je bewijst de patiënt een dienst door open en eerlijk te communiceren. Het kan bevrijdend zijn voor jullie beide.
Hoe delicaat de kwestie ook is, volgens Vanderheyden is het cruciaal om in alle openheid met de patiënt te communiceren. Ook over zijn (laatste) noden en wensen. ‘Vaak hoor ik mensen zeggen: ik heb maar niets gezegd of gevraagd om de persoon in kwestie te sparen. En de patiënt dacht misschien net hetzelfde. Terwijl je hem of haar net een dienst bewijst door eerlijk te zijn.’
Het feit dat er geen taboes zijn, kan volgens de therapeute bevrijdend werken, zowel voor de patiënt als voor zijn vrienden en familie. ‘Bovendien kan het de patiënt helpen om zich makkelijker te laten gaan wanneer alles uitgesproken is geweest voor het afscheid nadert.’
3. Hoe rouw ik om iemand na euthanasie?
‘Er zijn tal van manieren van rouwen’, weet Vanderheyden. ‘Wanneer iemand plots overlijdt aan een hartstilstand bijvoorbeeld, is dat veel “rauwer” dan wanneer iemand jaren heeft geleden, omdat je al beetje bij beetje afscheid hebt kunnen nemen.’
Rouwen om iemand van wie je al langere tijd wist dat hij of zij ging sterven, is niet makkelijker maar toch anders.
Dat maakt het verlies natuurlijk niet minder erg. ‘Rouwen om iemand van wie je al langere tijd wist dat hij of zij ging sterven, is niet makkelijker maar toch anders, omdat je het verlies hebt zien aankomen’, verklaart de therapeute zich nader.
‘Het feit dat de patiënt vrede had met zijn levenseinde, is voor nabestaanden in zekere zin toch een geruststellende gedachte. Het maakt het verdriet draaglijker omdat je weet dat hij of zij er zelf voor gekozen heeft. Uiteraard blijft het gemis bijzonder pijnlijk, maar het besef dat je geliefde het zo wou, kan een zekere troost bieden.’
Ilse Vanderheyden is rouwtherapeute en ritueelbegeleider. Surf voor meer info naar www.odigia.be.
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
