'We leven in een maatschappij met vlugge, oppervlakkige contacten. Op die manier is het niet makkelijk om je gevoelens te delen.'
Bart van Centrum Algemeen Welzijnswerk over eenzaamheid: ‘Je kan veel mensen om je heen hebben, maar je toch eenzaam voelen’
Eenzaamheid is nog altijd een taboe. Nochtans nam het aantal personen dat zich eenzaam voelt alleen maar toe sinds de coronacrisis. ‘Eenzaamheid is geen keuze, maar een situatie waarmee je geconfronteerd wordt buiten je wil om‘, vertelt Bart Claes, directeur van Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW).
Volgens het nationale geluksonderzoek van de Universiteit van Gent voelt een op de twee Belgen zich soms eenzaam. Dat zijn frappante cijfers. ‘Dus hoog tijd om dit onderwerp meer bespreekbaar te maken’, zegt Bart Claes.
Wat is eenzaamheid eigenlijk?
‘Het niet hebben van een vorm van verbinding met anderen. Dat gemis aan sociale relaties heeft een effect op je mentale gezondheid en maakt je onwel. Het brengt een heleboel negatieve gevoelens teweeg zoals angst, verdriet, leegte en zinloosheid.’
Waarom is eenzaamheid mentaal zo zwaar?
‘We vergeten ten eerste vaak hoe belangrijk die sociale contacten voor ons zijn. Mensen zien zichzelf door de ogen van een ander. Door een gesprek aan te gaan met iemand doe je eigenlijk aan je eigen identiteitsvorming. Als je weinig sociale contacten hebt, is het dus niet makkelijk om te werken aan wie je bent of een invulling te geven aan wie je wil zijn. Je hebt die sociale contacten nodig om je mens te voelen.’
Kan je ook fysiek ziek worden van je eenzaam te voelen?
‘Ja. Je hoofd en hart zijn nu eenmaal met elkaar verbonden. Dat betekent van zodra je je mentaal onwel voelt, dat dat een lichamelijke reactie geeft. Dat kan gaan van vermoeidheid, over hoofdpijn tot zelfs hartziekten. Als dat blijft duren, wordt dit een chronische ziekte en kom je in een negatieve spiraal terecht.’
Je hoofd en hart zijn met elkaar verbonden. Dat betekent van zodra je je mentaal onwel voelt, dat dat een lichamelijke reactie geeft.
Komt eenzaamheid in elke laag van de bevolking voor?
‘Ja. We denken vaak dat enkel ouderen zich eenzaam voelen, maar het bestaat in alle leeftijdsgroepen. Ouderen krijgen vaker te maken met sociale eenzaamheid. Dat wil zeggen dat je weinig tot geen mensen in je sociaal netwerk hebt om verbinding mee te maken. Bij ouderen komt dit dikwijls omdat er veel mensen in hun omgeving wegvallen, ze niet meer zo actief zijn in verenigingen of niet meer zo vaak op stap gaan. Terwijl we bij jongeren dan weer vaak emotionele eenzaamheid zien.’
En wat is dat precies?
‘Emotionele eenzaamheid is het kunnen delen van diepere gevoelens met iemand. Je kan wel een aantal oppervlakkige kennissen hebben waar je mee afspreekt, maar dat is nog iets anders dan mensen waaraan je je geheimen kan toevertrouwen of kan babbelen over dingen waarmee je worstelt. Je kan dus veel mensen om je heen hebben, maar toch geen verbondenheid voelen met hen waardoor je ook eenzaam bent. Onze maatschappij werkt dit ook een beetje in de hand.’
Vertel.
‘We leven in een maatschappij met vlugge, oppervlakkige contacten. Dat heeft vooral te maken met het feit dat onze communicatie steeds meer digitaal gebeurt. Op die manier is het niet makkelijk om je kwetsbaar op te stellen of je gevoelens te delen, en dat werkt die emotionele eenzaamheid in de hand. We gaan ook wel uit met kennissen, doen een terrasje of gaan naar de bioscoop, maar om dingen te delen, moeten we een emotionele verbinding voelen en die ontbreekt vaak.’
Heeft de coronacrisis ervoor gezorgd dat er nog meer mensen zich eenzaam voel(d)en?
‘Sowieso! Want boven die emotionele eenzaamheid die de laatste jaren serieus steeg door de aard van onze maatschappij, werden we geconfronteerd met een situatie die ook nog eens de sociale eenzaamheid deed toenemen. We moesten door de pandemie namelijk verplicht onze contacten beperken.’
Heel wat mensen zijn ook graag eens alleen. Schuilt daar dan een gevaar in dat zij/wij eenzaam worden?
‘Nee. Alleen zijn en eenzaamheid zijn twee totaal verschillende dingen. De wens om op bepaalde momenten alleen te zijn of tot zichzelf te komen, is een keuze. Sommige mensen hebben daar al meer nood aan dan anderen. Eenzaamheid is geen keuze, maar een situatie waarmee je geconfronteerd wordt buiten je wil om.’
Sommigen zoeken de oorzaak van die eenzaamheid bij zichzelf en denken: ik ben niet leuk genoeg. Is dat een verkeerde denkwijze?
‘Natuurlijk! De ene persoon is qua karakter nu eenmaal iets extraverter waardoor die makkelijker contacten zal leggen, maar dat maakt je geen minder aangename persoon. Daarnaast heeft je socio-economische situatie er ook veel mee te maken. Niet iedereen heeft de mogelijkheden of het geld om op plaatsen te komen waar je veel mensen ontmoet. Maar ook dit staat los van hoe je bent als persoon.’
We leven in een maatschappij waar fomo en yolo centraal staan, dus we willen niet toegeven dat we alleen thuis op de bank zitten.
Hoe komt het dat eenzaamheid een taboe is?
‘Ten eerste wordt er niet veel over gepraat omdat wie hiermee worstelt net geen groot of goed sociaal netwerk heeft en er dus niet kán over praten. Ten tweede leven we in een maatschappij waar fomo en yolo centraal staan, dus we willen niet toegeven dat we alleen thuis op de bank zitten. Het is niet evident om je eigen kwetsbaarheden op tafel te smijten. Ten derde is onze maatschappij steeds individueler en eenzaamheid is daar een symptoom van. En tot slot ervaren we sociale contacten als iets vanzelfsprekend. Maar door de pandemie beseffen we dat ze toch betekenisvoller zijn net omdat we het zo misten.’
Hoe kunnen we mensen helpen die zich eenzaam voelen?
‘Een eerste tip is: luister oprecht. Neem je tijd en ruimte om het gesprek aan te gaan met een ander. Stop niet na het oppervlakkige “Hoe gaat het met je?” en “Ça va”, maar stel twee of drie andere vragen die ingaan op het antwoord van je gesprekspartner. Een tweede tip is erkenning geven. Wees geïnteresseerd in en begripvol voor wat iemand je vertelt. Dat brengt ons bij de derde tip: geef het gevoel dat iemand gehoord is. Zo breng je een waardevol contact tot stand.’
Heb je ook tips voor mensen die zich eenzaam voelen?
‘Als 1 op 2 zich eenzaam voelt, dan is de kans ontzettend groot dat iemand in jouw vriendenkring of familie – ook al is die heel klein – hetzelfde voelt als jou. Durf de hand uit te reiken en zet zelf de eerste stap om die eenzaamheid bespreekbaar te maken.’
Is het inrichten van meer openbare plekken een goed idee?
‘Goh, er zijn al veel ontmoetingsplaatsen en toch ervaren heel wat mensen drempels om die te gebruiken. We moeten het dus eigenlijk zo ver niet zoeken. Ik denk als iedereen de moeite doet om te kijken wie hij/zij de laatste tijd minder zag, nadenkt wat de reden is dat dit contact verwaterde en opnieuw contact zoekt dat we zo een veel grotere stap zetten om eenzaamheid te bestrijden.’
Kunnen acties zoals bijvoorbeeld die van LU met #ShareTheLUve daarbij helpen?
‘Ja. Een klein gebaar zoals samen een koekje delen, kan al een grote impact hebben. Het feit dat je iets deelt, wil al zeggen dat je samen met iemand anders een moment beleeft en dat is net de sleutel om eenzaamheid te bestrijden.’
Jullie helpen met het CAW tal van mensen die eenzaam zijn. Kan iedereen bij jullie terecht?
‘We zijn een eerstelijnsorganisatie wat wil zeggen dat we laagdrempelig en toegankelijk zijn voor álle burgers. Je kan ons op verschillende manieren bereiken. Je kan ons gratis bellen, chatten of mailen. Het eerste wat we doen, is luisteren en daarna nodigen we je eventueel uit voor een gesprek: digitaal, telefonisch of in een van onze burelen. Samen proberen we dan te kijken hoe we die eenzaamheid kunnen doorbreken, en ondersteunen en begeleiden we je daarin.’
LU slaat de handen in elkaar met CAW om eenzaamheid bespreek maken én aanpakken met de #ShareTheLUve campagne. Voor elke #ShareTheLUve wordt 50 cent geschonken aan het CAW.
Op de website van CAW vind je alle contactgegevens.
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
