Die lekkere geur in de sauna? Essentiële olie. De zoete toets in je parfum? Essentiële olie. En die frisse smaak in de tandpasta? Je raadt het al: essentiële olie. Onbewust zijn we de hele tijd omringd door die lekkere geurtjes zonder te weten wat ze juist zijn én of ze goed zijn voor ons.
Tegenwoordig vind je overal wel essentiële oliën. Het zijn natuurlijke bestanddelen die gewonnen worden uit planten en ongeveer 50 keer krachtiger zijn dan het kruid zelf. Ze worden gebruikt in parfum, aromatherapie, voedsel en zelfs als natuurlijk geneesmiddel, al worden ze als dat laatste (nog) niet erkend door farmaceutische bedrijven. Je zou er allerlei kwaaltjes mee kunnen bestrijden zoals hoofd- en buikpijn, spierkrampen en een slecht humeur. Daarnaast worden ze gebruikt als natuurlijke verzorging, als schoonmaakmiddel en als room spray. Maar hoe veilig zijn essentiële oliën en werken ze echt? Wij zochten het voor je uit en lieten ons bijstaan door twee kenners.
Kwakzalverij of magisch hulpje
‘Ik geloof in de werking van essentiële oliën’, vertelt professor Patrick Van Dijck van de KU Leuven, groepsleider van het Vlaams Instituut van Biotechnologie (VIB). ‘Er zijn onderzoeken die aantonen dat bepaalde essentiële oliën inwerken op de verschillende stadia van het infectieproces een virus. Bovendien zouden ze een positieve invloed op het immuunsysteem hebben. Nu zijn er zelfs verschillende bronnen die beweren dat oliën zouden werken tegen het coronavirus, maar dat is nog niet getest geweest via klinische studies op mensen. Zelf had ik voor het coronavirus uitbrak in ons land een paar flesjes Ravintsara Cinnamomum ingeslagen bij de apotheek. Die olie staat bekend om zijn sterk immuunsysteem-verstevigende werking. Tijdens de coronacrisis was de olie nergens meer te verkrijgen. Blijkbaar is het algemeen geweten dat die olie wel effect heeft’, zegt professor Van Dijck.
Er zijn verschillende bronnen die beweren dat essentiële oliën werken tegen het coronavirus, maar dat is nog niet getest geweest via klinische studies op mensen.
Volgens wellnesscoach Tessa Moorman zijn ‘een hoge kwaliteit 100% pure essentiële oliën’ helemaal natuurlijk en veilig. Moorman geeft workshops over hoe op een correcte en veilige manier oliën te gebruiken. ‘Essentiële oliën worden snel door het lichaam opgenomen en zijn heel effectief tegen onder andere hoofdpijn, keelpijn en hooikoorts. Ze zijn een mooie manier om niet onmiddellijk naar een aspirientje te grijpen. Ik merk zeker verschillen sinds ik ze gebruik. Ik ben minder vaak ziek en als ik eens ziek ben, gaat het sneller over. Bovendien hebben ze een positieve invloed op mijn emoties. Als ik verdrietig ben, stress heb of mij niet kan focussen, gebruik ik een olie als ondersteuning.’
‘Essentiële oliën kan je op drie manieren gebruiken: aromatisch, op je huid en intern’, legt Tessa uit. ‘Om de olie aromatisch te gebruiken, kan je een druppel op je handen doen en de olie inademen. Op die manier heb je binnen de dertig seconden effect, omdat het aroma onmiddellijk in je systeem zit. In een diffuser werken oliën ook goed én je huis ruikt nog lekker ook. Opteer je voor de huid, dan breng je de olie best achter je oren, langs je ruggengraat of op je voeten aan. Daar wordt ze het beste opgenomen. Sommige oliën kan je niet direct aanbrengen op je huid en verdun je beter even met een draagolie, zoals kokosolie. Die zorgt ervoor dat de essentiële olie beter wordt opgenomen. Wil je oliën intern opnemen, dan informeer je je best eerst. Sommige planten zijn namelijk giftig.’
Flessengeluk
Essentiële oliën werken, daar zijn Van Dijck en Moorman het over eens. Maar niet elk flesje olie zal je in dezelfde mate helpen, zo blijkt. ‘Een essentiële olie bestaat uit zeker honderd verschillende chemische componenten’, zegt Van Dijck. ‘Planten maken ze aan zodat ze zichzelf kunnen beschermen tegen indringers zoals bacteriën, schimmels en grazende herbivoren. Afhankelijk van onder andere de weersomstandigheden, zal de chemische samenstelling van die olie verschillen. Stel dat er in de buurt van de plant een infectie was, stijgt de toxiciteit in de plant zelf. Daarom zit er een verschil op elk flesje olie. De verhouding tussen de actieve en giftige stoffen verschilt, waardoor het ene flesje olie beter werkt dan het andere. Bovendien zijn er van die honderd componenten in een olie maar twee of drie belangrijk voor de werking van de olie. Wat wij bij het VIB willen onderzoeken, is welke onderdelen van de olie nu net werkzaam zijn, om ze dan te isoleren en puur te gaan gebruiken. Dan werkt zo’n olie normaal altijd perfect’, vertelt professor Patrick Van Dijck.
Wellnesscoach Tessa gaat helemaal akkoord met deze stelling: ‘Het is zeker zo dat de werkzame stoffen in de flesjes altijd verschillend zijn. Elke plant, zelfs op hetzelfde stukje grond, is anders. Er is ook een verschil tussen planten die in hun land van oorsprong groeien en planten die op een andere locatie geteeld worden.’
Strijd om olie
Volgens professor Van Dijck is het niet zo simpel om onderzoek te doen naar de oliën. ‘Allereerst leeft er bij de bevolking het idee dat essentiële oliën kwakzalverij is. Echt wetenschappelijk bewijs dat ze werken is er nog niet, maar het aantal publicaties van onderzoeken ernaar is de afgelopen tien jaar enorm gestegen. Toch zijn beleidsmensen en financieringsinstituten niet echt fan van onze voorstellen om verder onderzoek te doen naar de oliën. Er zijn bovendien al zo veel publicaties over, dat geen enkel farmaceutisch bedrijf verdergaat met het onderzoek naar essentiële oliën. Aangezien de kans groot is dat iemand anders al iets gelijkaardigs heeft gevonden, kunnen ze geen patent nemen op hun bevindingen, dus beginnen ze er niet aan’, aldus Van Dijck.
‘Binnenkort wordt het trouwens verboden om binnen de Europese Gemeenschap bepaalde chemische moleculen te gebruiken. Net daarom zijn veel bedrijven op zoek naar natuurlijke, alternatieve producten. Dat is volgens mij de reden dat essentiële oliën zo populair zijn. Wij, bij het VIB, gaan alleszins niet opgeven en de essentiële oliën blijven onderzoeken. Hopelijk krijgen we daar snel de financiering voor zodat we écht wetenschappelijk kunnen aantonen of de oliën al dan niet werken’, besluit professor Van Dijck.
Danger zone
‘Uiteraard zijn er ook gevaren aan essentiële oliën verbonden. De toxiciteit bij bepaalde concentraties moet nog wetenschappelijk worden nagegaan. We moeten eerst screenen of de componenten goed zijn, ze dan op menselijke cellen testen en pas daarna verder kijken naar hoe én of de oliën effectief werken. De flesjes die je zo kan kopen zijn normaal wel veilig, mits je ze verstandig gebruikt. Je mag de maximale dosis niet overschrijden en meestal is het ook niet aan te raden om de oliën aan zwangere vrouwen en kinderen te geven’, vertelt Van Dijck.
Less is wel degelijk more bij essentiële oliën. Een druppel pepermuntolie staat gelijk aan 27 kopjes pepermuntthee.
‘Het klopt dat je voorzichtig met oliën moet omgaan’, valt Tessa bij. ‘Zo’n olie is heel krachtig omdat het een geconcentreerd deel van de plant is. Een druppel pepermuntolie staat gelijk aan 27 kopjes pepermuntthee. Bij gebruik hoef je dus echt geen tien druppels te nemen. Less is wel degelijk more als het aankomt op essentiële oliën. Met een citrusolie moet je bijvoorbeeld goed oppassen. Als je die op je huid smeert, kan je veel sneller verbranden, dus gebruik het niet als je nog de zon ingaat.’
To buy or not to buy, that’s the question
‘Als je van plan bent om een essentiële olie aan te schaffen en je op veilig wil spelen, koop er dan eentje bij je apotheker’, aldus Van Dijck. ‘Indien nodig kan je daar extra informatie vragen. Ik durf niet te zeggen dat de oliën van de supermarkt slecht zijn, maar als je ze daar koopt, heb je geen certificaat om te zien wat er juist in zit. Online bij de producent of bij de apotheek bestellen kan natuurlijk ook. Je kan het ook even met je huisarts bespreken. Er zullen huisartsen zijn die er volledig achter staan, maar je gaat er ook zeker hebben die er niets van geloven omdat er geen basis van wetenschappelijk onderzoek achter zit.’
Tessa geeft deze raad mee: ‘Let erop dat er geen kruisje of vlammetje op het flesje staat, want dat betekent dat het geen pure olie is en er chemische stoffen aan toegevoegd werden. Zelfs als je denkt dat een merk te vertrouwen is, zoek je het best nog eens op. Steeds meer bedrijven zien essentiële oliën in populariteit stijgen en beginnen ze te produceren. Vaak is het niet eens hun core business en stoppen ze er andere stoffen in om meer winst te maken. Kijk eens na of het producerend bedrijf wel transparant is in zijn manier van werken, dat ze duurzaam produceren en dat ze niet alleen kijken naar hoe ze het meeste geld kunnen verdienen.’
