Al geeft het pakjesseizoen ons ook de nodige stress…
AHA: daarom geven én krijgen we zo graag cadeautjes
Kerst en nieuw: een tijd van bezinning, vrede en familiegeluk. Maar ook van stress en teleurstelling. Want hoewel we allemaal hopen op het perfecte kerstcadeau, loopt dat weleens mis. Maar wat is nu de échte kunst van het geven?
Hoera, de feestdagen komen eraan! Een tijd van vreugde, fonkelende lampjes en gezelligheid. Maar ook: daar is-ie weer, de pakjesstress! De verplichting (of traditie, ’t is maar hoe je het bekijkt) om elkaar cadeaus te kopen, levert ons steeds meer stress op. Zo toonde recent onderzoek bij onze noorderburen aan dat maar liefst 43 % graag indruk maakt met cadeaus geven. Vooral jonge vrouwen willen imponeren: daar gaat het al om zeventig procent. Dus gaan we zwetend, wanhopig, tussen hordes mensen de winkelstraten afschuimen, op zoek naar het perfecte cadeau. Om uiteindelijk veel te veel geld uit te geven aan twijfelachtige vondsten of met een pak cadeaubons te eindigen. Jingle balls, all the way.
Goed nadenken
Met al die geefstress kan je je afvragen waarom we eigenlijk per se willen geven? We vragen het aan socioloog Dimitri Mortelmans (UA), die onderzoek deed naar de Vlaamse geschenkcultuur. ‘We zien geschenken geven als het cement van wat ons mensen bindt. Door te geven en ontvangen gaan we sociale relaties aan, verstevigen we ze en verbreken we ze ook.’ Door de geschenken die je geeft aan familie of vrienden, wordt je relatie dus bevestigd. ‘Het is wat kort door de bocht, maar het is alsof je er dan weer een jaar tegenaan kan. Cadeaus onderstrepen het belang dat we spelen in elkaars leven. Als er zoveel op het spel staat, wil je wel dat dat goed loopt. Het is ook niet raar dat vooral vrouwen willen scoren met hun cadeaus: in de familiesociologie noemen we vrouwen de “kin keepers“. Degenen die de zorg op zich nemen, omdat familiebanden voor hen belangrijk zijn.’
De waarde van een cadeau zit hem in goed nadenken over waar je iemand blij mee kan maken.
Isabelle Coppens is etiquettespecialist met een eigen bedrijf, Gracious Manners. Ze schreef net het boek ‘De kunst van etiquette: Waarom een ananas op tafel hoort en een smartphone niet’. Voor haar zit de waarde van een goed cadeau in de persoonlijke touch en de doordachtheid. ‘Goed nadenken over waar je iemand blij mee kan maken. Moeite doen om de juiste winkel te vinden. Iets uitzoeken waarvan je weet dat het iets zegt over de ander of jullie verleden. Iedereen voelt het verschil tussen een speciale fles wijn die je in een wijnhandel gaat halen en uit een regio komt waar je ooit samen op vakantie ging en er gewoon eentje uit je kelder meegrissen.’ Vergeet daarbij ook de verpakking niet. Isabelle verklaart: ‘Het draagt bij aan het verrassingselement. Ook zo kan je tonen dat je moeite hebt gedaan en dat iemand veel voor je betekent.’
Glad ijs
Het lijkt op het eerste gezicht goed te gaan met onze geefcultuur. Elk jaar worden er immers records gebroken met kerst en geven we meer geld uit aan elkaar. En toch... ‘We zien onze familie veel minder dan vroeger. Als we effectief samen zijn en geschenken uitwisselen, wordt dat een belangrijk moment. Komt daarbij dat we elkaar in onze geïndividualiseerde maatschappij eigenlijk minder goed kennen’, vertelt Dimitri Mortelmans. Een geschenk staat voor een stuk symbool voor de band tussen twee mensen. Om een goed cadeau te bedenken moet je de ander kennen. Daar wringt het schoentje steeds meer. ‘Een goed geschenk zegt: ik ken jou, ik weet wat jou blij gaat maken. Tegelijk zegt het iets over de gever, want die geeft natuurlijk niet iets wat hij vreselijk vindt. Dat we elkaar minder goed kennen, maakt het dus moeilijker.’
Het is een moeilijk evenwicht, maar om echt te scoren moet je soms risico’s durven te nemen.
Zoals altijd vinden wij, moderne mensen, oplossingen voor moderne problemen. Dus hebben we cadeaulijstjes uitgevonden om op veilig te spelen. ‘Al zit een deel van het plezier net in iets echt origineels vinden voor iemand, wat die persoon verrast. Al begeef je je op glad ijs als je afstapt van iemands tips. Een optie is om de cadeautips als inspiratiebron te gebruiken. Oké, je neef houdt van experimentele jazz? Wel, dan koop je misschien een plaat die niet op de lijst stond, maar die jij een echte vondst vindt, en waarvan je het risico loopt dat hij die al heeft. Het is een moeilijk evenwicht, maar om echt te scoren moet je soms risico’s durven te nemen.’
De cadeaubon
Dat weten we blijkbaar, want volgens de eerder genoemde Nederlandse enquête geeft 36 % alleen cadeaus die ze zelf ook leuk vinden. Terwijl een op de drie nooit afwijkt van de verlanglijstjes. ‘Je moet al echt heel zeker zijn van de meerwaarde van jouw alternatief om af te wijken van iemands persoonlijke voorkeur. Als mensen echt aangeven wat hen plezier zou doen, hou je je daar beter aan’, meent Isabelle Coppens. ‘Je kan dan proberen meerwaarde te steken in een originele verpakking of persoonlijke toets. Als vrienden graag een bijdrage willen om een reis naar Azië te maken, kan je gewoon geld in een omslag steken, maar het geeft een heel ander gevoel als je ballonnen meeneemt in de kleuren van de vlag van het land dat ze willen bezoeken.
Toen ik recent veertig werd, kreeg ik van een van mijn oudste vriendinnen veertig kleine pakjes, met aan elk item een persoonlijk verhaal geplakt. Dat is meer waard dan het duurste geschenk.’ And if all else fails, is er nog altijd de cadeaubon, toch? ‘Is een bon uit den boze? Nee. Maar een generische Bongobon is iets anders dan je vrienden een bon cadeau doen voor het restaurant waarvan je weet dat ze er graag zouden gaan eten.’
De juiste prijs
Dus: een goed cadeau is uniek, zegt iets over jullie relatie, is verrassend, máár, belangrijk, heeft ook de juiste waarde. ‘Een van de zaken waar mensen het meest mee worstelen: hoeveel mag dat kosten? Dat merk ik ook bij trouwfeesten’, aldus Isabelle Coppens. ‘Er een bedrag op plakken is moeilijk, want het hangt van veel af. Hoe goed ken je iemand? Waarvoor ben je uitgenodigd: een drink of een heel diner? Zijn het collega’s of is het familie? Overdrijf vooral niet met de grootte van de cadeaus. Op den duur krijgen mensen het gevoel dat ze niet genoeg kunnen teruggeven.’
Op den duur werden dat cadeaulijsten met de link naar bol.com er al bij. Wat is dat nog waard?
Die schuldbalans in evenwicht houden is inderdaad een belangrijke kwestie, zegt ook Dimitri Mortelmans. ‘Het loont vaak om prijsafspraken te maken binnen een gezin: we kopen iets van dertig euro voor elkaar. Hou je daar dan ook aan.’ Te duur is fout, te goedkoop is ook niet goed, maar ook tijd heeft een waarde, aldus Mortelmans. ‘Als je weet dat iemand een verzamelaar is van oude radio’s en je schuimt allerlei tweedehandsmarkten af om net de juiste te vinden, kan dat toch veel waarde hebben. Omdat de ontvanger weet hoe zeldzaam het is en hoeveel moeite jij hebt gedaan.’
Belevingscadeaus
Ook Coppens denkt dat we beter afstappen van het idee om een cadeau in financiële waarde te zien. ‘Is iemand al een half jaar bezig om een sjaal voor jou te breien? Dat heeft meer emotionele waarde dan in een winkel een dure sjaal te kopen. In mijn eigen gezin zijn we afgestapt van materiële cadeaus geven. Op den duur werden dat cadeaulijsten met de link naar bol.com er al bij. Wat is dat nog waard? Wij zijn nu overgeschakeld op naampjes trekken en belevingscadeaus. Mijn schoonzus heb ik bijvoorbeeld een workshop keramiek cadeau gedaan voor ons tweeën.’
Gezond en gelukkig
Elizabeth Dunn is professor psychologie in British Columbia en geluksexpert. Haar onderzoek toont aan dat mensen gelukkiger zijn wanneer ze geld uitgeven aan iemand anders dan aan zichzelf, en zelfs gezonder. Ze zouden namelijk een lagere bloeddruk hebben. Cadeaus geven is dus niet alleen hartverwarmend, maar ook gewoon goed voor het hart. Al is goede regels hebben wel fijn. Volgens haar research schuilt er ook gevaar in een verkeerd gekozen geschenk: het kan een negatieve impact hebben op jullie toekomstige relatie. Vrij vertaald: oei, jij moet me wel slecht kennen, dus misschien zit er hier geen toekomst in.
Maar kan een cadeau nu echt zo slecht zijn dat het die band volledig kapot maakt? Ja, dat kan, zegt Mortelmans. ‘Als iemand een poging doet tot omkopen bijvoorbeeld en je weigert, dan kan dat het einde van die relatie zijn. Of als je het als diensthoofd in je hoofd haalt om een lingeriesetje voor je secretaresse te kopen, kunnen daar problemen van komen.’ Of als je je kersverse lief vergeet en afkomt met een ruiker bloemen van het tankstation… ‘Er zijn zeker cadeaus die kunnen leiden tot een breuk. Op het kerstfeest is die kans echter veel kleiner. Want ook dat is iets moois aan onze geschenkcultuur: we weten allemaal dat het niet eenvoudig is om een goed geschenk te kopen, dus we zijn behoorlijk vergevingsgezind.’
Geven en nemen
We hadden het al veel over geven, maar ook iets goed kunnen ontvangen is een kunst. Van kleins af leren we kinderen dat al aan. ‘Altijd blij zijn als je iets krijgt.’ Na kerst doen we op ruilwebsites wat we willen, maar op de avond zelf doen we alsof we het geweldig vinden. ‘Je kan ervan uitgaan dat iemand moeite heeft gestoken in jou een passend geschenk te zoeken’, zegt Isabelle Coppens. ‘Ga niet liegen en zeggen dat het de mooiste vaas ooit is als je ze lelijk vindt, maar bedank de gever wel specifiek, omdat ze dit voor jou hebben uitgezocht.’
Om die reden is het in Japan de regel dat je een cadeau pas mag openmaken als de gever weg is, zodat je gezicht geen teleurstelling kan weggeven. ‘Probeer je gezicht in de plooi te houden en wees altijd dankbaar. Als je geld of een cadeaubon krijgt, is het ook altijd fijn om als je van het cadeau gebruikmaakt een bedankje te sturen: we hebben het geld goed besteed!’
‘Ik heb niets nodig’
En wat met de groep die antwoordt: ‘Niets, ik heb niets nodig’ als je hen vraagt wat ze graag zouden willen? (Mijn moeder is er zo eentje.) Mortelmans noemt ze grappend de ‘ergste groep’. ‘Het maakt het voor de gever, die zich toch verplicht voelt om iets te geven, aardig moeilijk. Want stel je eens voor dat je echt niks meeneemt op kerstavond... Als we “geven” bekijken vanuit het tonen van elkaars waarde: zulke mensen laten dat niet toe. Ze ontmoedigen de ander ook om na te denken over waar ze hen blij mee kunnen maken. In die zin verarmt het de band wel een beetje.’
Toch moeten we het respecteren als iemand zegt dat hij geen spullen wil, besluit Coppens. ‘Maar zoek wel een alternatief en focus daarbij op samen tijd doorbrengen. Denk bijvoorbeeld aan tickets om samen een comedyshow te zien. Ik denk dat we moeten afstappen van het idee dat het ideale cadeau bestaat. Focus op de band met elkaar, de beleving en de persoonlijke toets, en dan komt het wel goed.’
Tekst: Kaatje De Coninck
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
