‘We spelen een spel vanavond!’ Het is een slagzin die in steeds meer woonkamers weerklinkt. Volwassen speelvogels die zich volop uitleven met gezelschapsspelen en puzzels, ondervinden immers wat psychologen al langer weten: gezelschapsspelletjes spelen is goed voor je.
Theo Compernolle, expert in stress en het menselijk brein: ‘Gezelschapsspelletjes spelen en puzzels leggen kan veel betekenen voor de ontwikkeling van je sociale, cognitieve en emotionele vaardigheden. Maar als je gaat spelen omdat het goed is voor je verstand of je gezondheid, mis je toch de essentie. In de eerste plaats moet je spelen omdat je het leuk vindt om dat – eventueel samen met anderen – te doen. Dat er ook voordelen aan verbonden zijn voor je brein, is mooi meegenomen. Maar het voornaamste doel is plezier beleven en je lekker ontspannen.’
Je leert met (chronische) stress om te gaan.
‘Plezier beleven aan een spel is een geweldige manier om te ontspannen en de stress van de dag even los te laten. Omdat een spel spelen of een puzzel leggen om geconcentreerde aandacht vraagt, verhindert die focus dat je aan andere, minder fijne of stresserende zaken denkt. Je vergeet volkomen waar je in het dagelijks leven mee bezig bent en bent je op dat moment niet meer bewust van jezelf, de tijd of de dingen om je heen. Om die reden is het een goede manier om met (chronische) stress om te gaan. Het verzet je zinnen dus. Maar ook op fysiologisch vlak draagt een spel spelen of puzzelen bij tot het beheersen van stress.’
Je ontspant ook je lichaam.
‘Heel wat jonge mensen zitten zowel op het werk als in hun vrije tijd continu voor een scherm. Om dat te gebruiken hoef je amper te bewegen. Je zit bijna de hele tijd in dezelfde verkrampte houding. Zelfs je ogen hoeven amper heen en weer te gaan. Die houding heeft veel weg van onze natuurlijke fysieke reactie op stress of angst. Door tijdens een spel uit die bevroren houding te komen en allerlei handelingen uit te voeren, ontspannen we ook op fysiologisch vlak. Tot slot vraagt een spel spelen ook meer van je zintuigen dan op een schermpje tokkelen of voor een computer zitten. Die zintuiglijke ervaringen zijn belangrijk voor de mens. Voelen, horen, kijken, proeven en ruiken; het zijn de functies waar ons lichaam voor gemaakt is. Ze geven ons een goed gevoel.’
Het versterkt de band tussen mensen.
‘De ontspanning die een gezelschapsspel je bezorgt, is dus veel rijker dan bijvoorbeeld scrollen op een toestel. Dat geldt ook op sociaal vlak. Wanneer we met elkaar interageren via een scherm of alleen al wanneer we onze smart devices bij de hand hebben tijdens een gesprek, worden we continu afgeleid door andere prikkels. Als je je daarentegen engageert om samen een spel te spelen, kan je niet even wegswipen of multitasken. Je medespelers verwachten immers dat je bij de les blijft, en dat is ook nodig als je niet wil verliezen. Je brengt dus veel bewuster en aandachtiger tijd door met elkaar. Zo ontstaat er een fijne, betrokken sfeer en een rijkere, diepere vorm van connectie. Het spreekt ook voor zich dat samenspelen een positieve impact heeft op de band tussen mensen, maar ook tegen elkaar spelen heeft voordelen voor je sociale vaardigheden. Bij een spel komt heel wat non-verbale communicatie kijken. Je hebt meer aandacht voor elkaars lichaamstaal, maakt bewust oogcontact en let op de gezichtsuitdrukkingen van je teamgenoten en tegenstanders. Je herinnert jezelf er met andere woorden aan dat non-verbale signalen soms nog veel meer kunnen vertellen dan wat er verbaal gezegd wordt.’
Je krijgt er een veilig gevoel door.
‘Dat heel wat spelletjes bovendien generatieoverschrijdend zijn, brengt mensen die anders niet zo snel bewust contact zouden hebben dichter bij elkaar. Je zal bijvoorbeeld merken dat je oude opa je nog heel wat kan leren over de deugd van geduld of dat je kleine nichtje eigenlijk een veel scherper geheugen heeft dan jij. Bovendien bevat elk spel regels. Dat zorgt ervoor dat samen spelen een veilig gevoel geeft, zelfs als je een spel speelt met mensen die veel ouder of jonger zijn. Of je volgt de vooropgestelde regels of je komt samen overeen dat je je eigen regels volgt, maar hoe dan ook zijn de grenzen voor iedereen duidelijk en is er weinig of geen risico op conflict. Dat maakt het ook makkelijker om te leren omgaan met winst en verlies, behalve wanneer bepaalde spelers gaan samenspannen of valsspelen. Maar ook dat levert op zich weer heel interessante, sociale experimenten op.’
‘Ons menselijk brein bestaat uit verschillende delen. Eentje daarvan is je denkbrein. Dat is het deel van je hersenen dat actief wordt wanneer je bewust je verstand gebruikt om na te denken over de dingen. Het gebeurt ook wanneer je een tactisch gezelschapsspel speelt of een complexe puzzel legt. Je moet een strategie ontwikkelen, nadenken over je volgende stappen, rekening houden met de handelingen van je tegenstanders, in je geheugen graven en nadenken over hoe jij je tegenstanders op het verkeerde been kan zetten. Dat is een rijke uitdaging voor je cognitieve vermogen. Je bent dan letterlijk al spelenderwijs aan het leren.’
‘Omdat die bewuste breinactiviteit tijdens een gezelschapsspel ook nog eens gecombineerd wordt met het sociale aspect ervan, spreken we niet alleen over louter rationele cognitieve ontwikkeling, maar ook over ontwikkeling op emotioneel vlak. Die cognitieve ontwikkeling tijdens een gezelschapsspel staat haaks op het spelen van heel simpele maar vaak verslavende spelletjes op je smart device. Dat soort spelletjes zijn er niet op gericht om je denkbrein te activeren, maar wel om je reflexbrein te triggeren. (Dat geldt uiteraard niet voor complexe adventure games waarbij je heel snel en strategisch moet denken.) Dat deel van je brein wordt niet geactiveerd door een bewuste keuze om over iets na te denken of ergens aandacht aan te besteden, maar door prikkels die je aandacht trekken zonder dat je daar echt controle over hebt. Ze hebben dus niet hetzelfde positieve effect op je brein als een gezelschapsspel of puzzel.’
Lees ook:
