‘Het is vaak heel subtiel en valt om die reden niet altijd direct op’, legt Klinisch psycholoog Lies Clerx uit.
Zó herken je emotioneel misbruik
‘Ga jij zó naar buiten?’ ‘Ach, je bent te gevoelig, hoor.’ Emotioneel misbruik is lastig te definiëren, maar het bestaat. Vaak wordt het zelfs verpakt als mopje, maar dat is het niet. Hoogstens een slechte grap... Klinisch psycholoog Lies Clerx legt uit: ‘Het misbruik is vaak heel subtiel en valt om die reden niet altijd direct op, maar kan er wel voor zorgen dat je je niet helemaal op je gemak voelt in een relatie.’
Jammer genoeg herkennen we fysiek geweld en seksueel misbruik, maar daarnaast is er nog een andere vreselijke vorm van mishandeling: emotioneel misbruik. Daar waar de littekens van fysieke pijn zichtbaar zijn, zijn de gevolgen van emotioneel misbruik vaak onzichtbaar voor de buitenwereld. Maar pijn doet het. Je hoeft namelijk geen fysieke agressie te gebruiken om iemand te kwetsen. Emotioneel misbruik laat diepe sporen na en is net zo schadelijk als lichamelijk misbruik.
‘Emotioneel misbruik omvat niet-lichamelijk gedrag dat een ander psychisch pijn doet’, legt Klinisch psycholoog Lies Clerx uit. ‘Het gaat dan over beledigen, vernederen, bedreigen of ander kleinerend gedrag dat een invloed kan hebben op de emotionele belevingswereld van een volwassene (of op de emotionele ontwikkeling van een kind). Het misbruik is vaak heel subtiel en valt om die reden niet altijd direct op, maar kan er wel voor zorgen dat je je niet helemaal op je gemak voelt in een relatie. Vaak schamen mensen zich daarvoor of voelen ze zich schuldig, omdat ze denken dat het (ook) aan hen ligt of dat ze het misschien wel verdienen om op die manier behandeld te worden.
Emotioneel misbruik is niet strak af te lijnen, maar leidt wel steeds tot hetzelfde gevolg: stress, een ongelukkig gevoel en een laag zelfbeeld. In ernstige gevallen krijgen mensen ook last van angststoornissen, depressie en trauma. De gevolgen van emotioneel of psychisch misbruik zijn daarom net zo ernstig als de gevolgen van fysiek misbruik.’
Laat jij je partner en/of ouders steeds over je heen lopen en laat je je vernederen? Dan ben je misschien wel het slachtoffer van emotioneel misbruik. Dat kan enorm aan je geluk en zelfvertrouwen vreten. Je gaat ook aan jezelf twijfelen en wordt misschien zelfs depressief.
Een slechte grap
‘Mopjes lijken vaak onschuldig. Het woord op zich brengt zelfs een bepaalde luchtigheid met zich mee’, aldus Lies. ‘Maar ze zijn het niet altijd. Ach, zo’n kleine opmerking over je figuur of dat je snel dingen vergeet is op zich nog wel grappig, want het is waar en iedereen heeft zogezegd wel iets. Of dat krijgen we zo toch mee. Maar als iemand je er continu op wijst, raakt het aan je persoon en je zijn. Dan voel je je niet genoeg en voel je je anders of alsof je tekortschiet. Uit angst om nog meer gekwetst te worden, ga je je in een soort van freeze response terugtrekken in plaats van weerwoord te bieden.’
Emotioneel misbruik kent verschillende vormen en is moeilijk te definiëren. Lies legt uit hoe je emotioneel misbruik kan herkennen. ‘Een eerste signaal is dat je het gevoel hebt (of misschien hebben anderen dat voor jou) dat je vrijheid wordt ingeperkt of dat je van je vrijheid wordt beroofd in wat je zegt en doet, hoe je je voelt, hoe je over de dingen denkt, waar je gaat en waar je staat. In elke keuze die je maakt, kijkt en bepaalt er iemand mee. Het doel van het misbruik is een hiërarchie aanbrengen waarin de misbruiker bovenaan staat.’ De volgende checklist kan je gebruiken om emotioneel misbruik te herkennen.
Emotionele chantage
Je partner/ouder...
- geeft je geen liefde om je te ‘straffen’
- neemt geen verantwoordelijkheden binnen jullie relatie
- is emotioneel afstandelijk
- gebruikt je uitdagingen en angsten tegen je (‘Zorg dat je weer niet…’)
- laat geen ruimte voor jouw gedachten of gevoelens
- zegt dat je overdrijft of overgevoelig/een dramaqueen of -king bent
- negeert jouw behoeften
- negeert of ontwijkt jouw gevoelens
- lacht je uit wanneer je een serieus gesprek wil voeren
Surreële verwachtingen of eisen
Je partner/ouder...
- verwacht dat jij altijd de schuld op je neemt
- eist dat jij geen geld uitgeeft zonder toestemming
- accepteert geen tegenspraak
- keurt openlijk af wat jij doet of zegt, want niets is ooit goed genoeg
Verbale agressie
Je partner/ouder...
- geeft continu kritiek, maar kan zelf geen opmerkingen aanvaarden
- geeft je beledigende of denigrerende bijnamen
- praat tegen je alsof je een klein kind bent
- zegt kwetsende dingen tegen je of over jou in het bijzijn van anderen
Controleren en domineren(machtsmisbruik)
Je partner…
- gebruikt seks als een manier om te manipuleren of controleren
- speelt het slachtoffer en probeert jou voor alles verantwoordelijk te houden
- wil altijd weten waar je bent en wat je doet
- wil je gedrag continu corrigeren
Instabiele omgeving
Je partner…
- kleineert en vernedert je (ook in het bijzijn van anderen)
- wijst je continu op je tekortkomingen, gebreken en fouten
- gebruikt sarcasme en/of grapjes om je een slecht gevoel te geven
- overschrijdt continu je grenzen
Een hele lijst, waar je zelf hopelijk niets hoeft in aan te vinken. Maar wat als dat wel zo is? ‘Als een of enkele van bovenstaande gedragingen occasioneel voorvallen, klasseren we die niet onder emotioneel misbruik’, legt Lies uit. ‘Soms gebeurt het tijdelijk in periodes van hoge stress, bij verslavingsproblematiek of bij een slepende ziekte. Als het echter dagelijkse kost is en het door de omgeving weleens wordt vergoelijkt (‘Ach, je kent hem/haar/hen’), is de kans groter dat het om emotioneel misbruik gaat. En er is nooit een excuus om zulk gedrag te tolereren.’
Nele Reymen, met dank aan klinisch psychologe Lies Clerx (leadingmoms.be)
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
