‘80 % van de seksueel actieve bevolking komt met HPV in aanraking.’
HPV en baarmoederhalskanker: wat zijn die slechte cellen en hoe kunnen we ze voorkomen?
Baarmoederhalskanker blijft een groot probleem in België, ondanks de bestaande preventiemaatregelen zoals vaccinatie en screening. Elk jaar krijgen meer dan 1000 Belgen te maken met een HPV-gerelateerde kanker, en bij vrouwen is baarmoederhalskanker de grootste boosdoener.
Het humaan papillomavirus (HPV) is een veelvoorkomend virus dat via intiem contact (let op: niet enkel penetratie, maar ook via de handen, huid of mond) wordt overgedragen. Er bestaan meer dan 200 types van het virus, waarvan een aantal verantwoordelijk zijn voor baarmoederhalskanker en andere vormen van kanker, zoals anale en keelkanker. Het virus veroorzaakt meestal geen symptomen en verdwijnt vaak vanzelf, maar een persisterende infectie met hoog-risico-HPV kan leiden tot de ontwikkeling van kankercellen.
Experts Anne De Middelaer, voorzitter van Gynca’s vzw en dokter Kobe Dewilde, gynaecoloog in UZ Leuven, leggen uit waarom deze infectie nog steeds een probleem is en hoe we het kunnen aanpakken.
Waarom krijgen zoveel vrouwen nog steeds baarmoederhalskanker?
Volgens Anne De Middelaer is het vooral een gebrek aan bewustzijn dat ervoor zorgt dat te weinig vrouwen zich laten vaccineren en screenen. ‘Veel vrouwen zien het nut niet in van de HPV-vaccinatie of het screeningsprogramma. Bovendien wordt HPV vaak als een soa beschouwd, waardoor sommige vrouwen zonder partner denken dat het hen niet raakt. Ook ouders die hun kinderen niet willen laten vaccineren omdat ze denken dat het verband houdt met seksuele activiteit, vormen een probleem’, zegt ze.
Dokter Kobe Dewilde benadrukt dat HPV extreem besmettelijk is en niet enkel wijst op een promiscue levensstijl. ‘80 % van de seksueel actieve bevolking komt ermee in aanraking. Bij meer dan 95 % van alle baarmoederhalskankers is het humaan papillomavirus de oorzaak. HPV kan zich verspreiden via élk intiem contact, dat hoeft geen penetratie te zijn. Condooms bieden maar 70 % bescherming. Het stigma rond HPV en de stempel van een seksueel overdraagbare aandoening moet dus écht verdwijnen’, stelt hij.
Vaccinatie en screening
Het goede nieuws is dat baarmoederhalskanker grotendeels te voorkomen is. Anne van Gynca’s vzw benadrukt dat er twee essentiële maatregelen zijn: vaccinatie en regelmatige screening. ‘HPV-gerelateerde kankers kunnen volledig vermeden worden. Jaarlijks ondergaan 8000 vrouwen een conisatie – een ingreep om voorloperletsels te verwijderen. Dit betekent dat duizenden vrouwen net op tijd geholpen worden, maar velen laten zich nog steeds niet screenen.’
Dokter Dewilde legt uit hoe de screening werkt: ‘Vanaf 30 jaar wordt standaard een HPV-test uitgevoerd. Is die negatief? Dan kan je vijf jaar wachten tot de volgende test. Als er een hoog-risico type HPV wordt gevonden, dan worden afwijkende cellen gezocht op hetzelfde staal. Als deze aanwezig zijn, wordt verder onderzoek gedaan via een colposcopie. Dit geeft ons de kans om voorlopercellen op te sporen en te behandelen voor ze kanker worden. Het duurt gemiddeld acht tot tien jaar voordat HPV uitgroeit tot kanker, dus tijdige opsporing is cruciaal.’
Die specifieke HPV-test wordt pas uitgevoerd vanaf de leeftijd van 30. ‘Omdat er onder die leeftijd zodanig veel HPV is, maar minder afwijkingen zijn, blijven we daar bij het klassieke uitstrijkje. Wat ook een hele goede test is.’
Word je positief getest op HPV? Dan is de kans nog steeds heel groot dat je lichaam die slechte cellen zelf opruimt. ‘Bij 90 % van de gevallen verdwijnt die HPV-infectie zelf binnen een periode van twee à drie jaar. Ofwel is het virus langer aanwezig, zonder dat er voorlopercellen ontstaan. Een derde optie is dat die cellen wel ontstaan, en dan kunnen we behandelen. Het grote voordeel is dan dat je erbij bent voor het echt kanker is. De vroege stadia kanker, zijn ook eenvoudig én vaak fertiliteitsparend te behandelen’, aldus gynaecoloog Kobe Dewilde.
Wat houdt mensen tegen?
Toch blijven veel vrouwen afhaken. Volgens Anne De Middelaer zijn er verschillende redenen waarom mensen zich niet laten vaccineren of screenen:
- Gebrek aan kennis over HPV en de risico’s.
- Foutieve overtuigingen, zoals denken dat condooms volledig beschermen.
- Ouders die geen toestemming geven voor vaccinatie.
- Financiële drempels: ‘Een vrouw zei me ooit: “Een gynaecoloog kost € 85, daar kan ik een hele week mee naar de Aldi gaan.” Schrijnend, toch?’
- Angst of schaamte voor een uitstrijkje .
- Gebrek aan tijd bij drukke moeders.
Dokter Dewilde vult aan: ‘Het bezoek aan een gynaecoloog moet genormaliseerd worden. Praat erover met vriendinnen. HPV is niet iets om je over te schamen. Het is een virus, geen oordeel over je levensstijl.’
Hoe kan België het beter doen?
Landen zoals Zweden en Australië hebben al grote stappen gezet om baarmoederhalskanker uit te roeien. Zweden voert uitgebreide vaccinatiecampagnes en maakt screening toegankelijker, bijvoorbeeld via zelfafnametests en mobiele screeningseenheden. België zou dit voorbeeld moeten volgen.
Tijdens een recent rondetafelgesprek met beleidsmakers, waar onder andere de twee bovenvermelde experten aan deelnamen, werd gepleit voor een nationaal actieplan om HPV-gerelateerde kankers tegen 2030 te elimineren. De WHO hanteert een 90/70/90-doelstelling:
- 90 % van de bevolking gevaccineerd
- 70 % van de vrouwen gescreend
- 90 % van de gevallen vroegtijdig behandeld
Momenteel scoort Vlaanderen goed op vaccinatie (bijna 90 %), maar Wallonië en Brussel blijven achter. Er wordt gepleit voor gratis inhaalvaccinaties tot 30 jaar en voor gerichte sensibiliseringscampagnes.
Wat kan jij doen?
Wil je jezelf beschermen tegen baarmoederhalskanker? Dit zijn de drie belangrijkste stappen:
- Laat je vaccineren: HPV-vaccins zijn het meest effectief als je ze op jonge leeftijd krijgt (in de eerste jaren van het middelbaar), maar ook later is vaccinatie nog nuttig.
- Laat uitstrijkjes nemen: vanaf 25 jaar wordt een uitstrijkje aanbevolen, vanaf 30 wordt standaard op HPV getest.
- Praat erover: door open te zijn over HPV en baarmoederhalskanker, help je het stigma te doorbreken.
De middelen om baarmoederhalskanker te elimineren bestaan al. Nu is het tijd om ze effectief te gebruiken en ervoor te zorgen dat vrouwen deze levensreddende preventiemaatregelen ook echt nemen. Zoals dokter Dewilde zegt: ‘Baarmoederhalskanker zou de meest voorkombare kanker ter wereld moeten zijn. We hebben alles in handen om het te stoppen. Laten we het ook doen.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
