Ayke Gubbels en Michelle Hufkens helpen slachtoffers van seksueel geweld met de workshop ‘Seks na trauma’.
Ayke Gubbels: ‘Er zijn veel slachtoffers van seksueel geweld die geen dader hebben’
In een ideale wereld is seks iets waar je spontaan naar verlangt en plezier aan beleeft. Voor slachtoffers van seksueel geweld is dat echter vaak niet meer het geval, waardoor ze het gevoel krijgen dat hun seks ‘stuk’ is. Ayke Gubbels en Michelle Hufkens willen overlevenden met hun workshop ‘Seks na trauma’ opnieuw inzichten en tools geven om hun seksualiteit te omarmen.
Trigger warning: in dit artikel wordt gepraat over seksueel grensoverschrijdend gedrag en trauma. Als jij je er niet klaar voor voelt om dat te lezen of het moeilijk hebt met dit onderwerp, laat je het best even liggen. Zorg goed voor jezelf.
Seksualiteit is niet ieders favoriete gespreksonderwerp en een trauma dat overgehouden werd aan een negatieve gebeurtenis in die context, wordt al snel gezien als taboe. Veel slachtoffers van seksueel geweld blijven dus achter met de gedachte dat hun seks ‘stuk’ is en lopen daarin vast omdat er te weinig over gepraat wordt.
Ayke Gubbels, therapeut en oprichtster van Punt. vzw, en Michelle Hufkens, psycholoog en seksuoloog, slaan daarom de handen in elkaar in de vorm van de workshop ‘Seks na trauma’. ‘Wij hopen slachtoffers vanuit inzicht terug uitzicht en hoop te kunnen geven. Zodat ze kunnen ontdekken dat intimiteit niet iets is waar ze weg van moeten blijven.’
Jullie workshop heet ‘Seks na trauma’. Hoe zouden jullie trauma precies beschrijven?
Ayke: ‘Voor ons is trauma iets wat je hebt meegemaakt in het verleden en dat nu nog steeds een grote impact heeft op je leven. Een gebeurtenis die nog niet verwerkt is, waardoor je nu nog steeds opbotst tegen de effecten ervan. Maar eigenlijk is dat een heel moeilijke vraag, want welke definitie je er ook aan geeft: er zal altijd iemand het gevoel hebben dat hun verhaal niet erg genoeg is, of niet binnen het kader past.’
Naast fight, flight en freeze bestaat er namelijk ook een fawn-response. Daarbij ga je als slachtoffer mee in wat er gebeurt, om de situatie met zo min mogelijk kleerscheuren door te komen.
Michelle: ‘Daarom kiezen wij ervoor om te focussen op het effect van die gebeurtenis op je leven nu, zonder specifiek te doorspitten wat er toen gebeurd is. Een trauma kan ervoor zorgen dat de connectie met jezelf en de rest van de wereld verstoord is, alsof er een soort vervreemding optreedt. Dat staat ons toe om het verwerkingsproces net als iets positiefs te gaan bekijken, want je kan elke dag opnieuw de keuze maken om de verbinding met jezelf en de ander een beetje te versterken.’
Wat kunnen we ons voorstellen bij de impact die zo’n trauma heeft op een slachtoffer?
Ayke: ‘Je hebt altijd een leven voor en een leven na die traumatische gebeurtenis, maar het effect dat een trauma op je heeft, kan per slachtoffer erg verschillend zijn. De eerste signalen zitten vaak ook in kleine dingen, zoals opmerken dat je je emoties niet meer onder controle hebt of het moeilijk krijgen met grenzen aangeven of bewaken. Wanneer het over de impact op je intimiteitsbeleving gaat, komt er ook nog eens veel schaamte bij kijken omdat daar zo’n taboe rond hangt. Mocht iedereen wat ze tegen mij zeggen in de therapieruimte ook tegen elkaar zeggen, zouden we met een pak minder schaamtegevoelens zitten. Daarom willen we zo graag met groepen werken, omdat je zo gaat voelen dat je niet alleen bent en die schaamte kan loslaten.’
Michelle: ‘Er zijn namelijk mensen die bij ons aankloppen omdat ze na de traumatische gebeurtenis zijn gaan walgen van seks, terwijl anderen net meer toeleunen naar hyperseksualiteit. Sommige slachtoffers merken dat hun lichaam overgevoelig is geworden en snel overprikkeld raakt, en anderen getuigen dan weer van lichamelijke ongevoeligheid. Dit zijn allemaal beschermingsmechanismen.’
Hyperseksualiteit wordt vaak over het hoofd gezien als gevolg van seksueel geweld. Waarom is dat?
Ayke: ‘Het clichébeeld van een slachtoffer is de persoon die walgt van seks en er nooit meer aan wil beginnen. Dus slachtoffers die naar hyperseksualiteit trekken en net op zoek gaan naar veel losse contacten, passen zogezegd niet in dat plaatje. Terwijl dat net een manier is om controle terug te winnen, door gelijkaardige situaties te creëren waarin zij niet eindigen als slachtoffer.’
Michelle: ‘Daarom is het ook niet gek dat veel mensen in die situatie nieuwsgierig zijn of de stap zetten naar BDSM en kink. Bij BDSM is het namelijk belangrijk dat er voordien duidelijke afspraken worden gemaakt over wat wel en niet mag, en waar je grenzen liggen. Naargelang de machtsverhouding en het spel waar je voor kiest, is het dus mogelijk om die traumatische gebeurtenis te herbeleven in een setting waar je zelf controle over hebt. Op die manier herschrijf je in zekere zin wat er gebeurd is. Zolang dit goed aanvoelt, kan het dus therapeutisch werken.’
Hoe gaan jullie ermee om als je tijdens de workshop zowel mensen hebt die hyperseksueel zijn als mensen die intimiteit zijn gaan vermijden?
Ayke: ‘Wanneer iemand slachtoffer geworden is, hebben therapeuten de neiging om die te behandelen als porseleinen popjes. Je mag zogezegd niet getriggerd worden, geen grote emoties hebben en het niet keihard oneens zijn met hoe een ander met zijn/haar/hun trauma omgaat. Terwijl in die reacties net zoveel kracht zit. Want de basis is hetzelfde: controle. Daarom kan je net veel van elkaar leren. Iemand die hyperseksueel is kan van iemand die intimiteit vermijdt leren hoe die beter wordt in grenzen stellen. In de andere richting kan de een net van de ander leren dat seks en opwinding wél leuk en speels kan zijn. Want hoewel een laag seksueel verlangen een beschermingsmechanisme is, ontzeg je je zo ook alle manieren waarop intimiteit wel leuk kan zijn. Het is onze taak om die verschillen er te laten zijn, zonder iemand voor te trekken. Er zal altijd een kern zijn waarin mensen elkaar kunnen vinden.’
Er zijn mensen die bij ons aankloppen omdat ze na de traumatische gebeurtenis zijn gaan walgen van seks, terwijl anderen net trekken naar hyperseksualiteit en veel losse contacten gaan opzoeken.
Welke rol kan een partner spelen in het herstelproces van iemand met een seksueel trauma?
Michelle: ‘Enerzijds is het belangrijk dat de partner niet in de rol van mantelzorger blijft zitten en zelf ook nagaat wat hij/zij/die nodig heeft. Anderzijds moet er wel een periode zijn waarin de partner die slachtoffer is het voor het zeggen heeft op vlak van intimiteit. Dan geeft die bijvoorbeeld aan welke lichaamsdelen aangeraakt mogen worden, of welke handelingen al dan niet veilig voelen. Het is aan de ander om dat te respecteren en niet verder te gaan, zodat het slachtoffer nieuwe positieve ervaringen kan opdoen waar dan stilletjes aan op verder gebouwd kan worden.’
Waarom is het voor de één makkelijker om seks te hebben met losse contacten en voor de ander met een partner?
Ayke: ‘Het zijn twee verschillende soorten seks. Bij een partner is er namelijk sprake van intimiteit die er vaak niet is bij losse contacten. Daarom kan het met een partner net moeilijker zijn, aangezien intimiteit ook veel emoties met zich meebrengt, wat triggerend kan zijn voor iemand met een seksueel trauma. Wat wij ook vaak zien, is dat net wanneer je je veilig voelt bij iemand het tijdens seks ook eens mag misgaan. Je lief kan al eens over je grenzen gaan zonder het te beseffen en dat kan heftige emoties met zich meebrengen. Daarom is het een goede oefening om die emoties te uiten, want eens jullie daarover kunnen praten op een veilige manier, kan er ook veel meer op seksueel vlak.’
Als een partner over je grenzen kan gaan zonder het te beseffen, is dat dan ook mogelijk voor daders van seksueel geweld?
Ayke: ‘Dat kan inderdaad, al is daar in de maatschappij vaak weinig oog voor. We maken graag monsters van daders, omdat dat makkelijker te verwerken en omvatten lijkt. Maar eigenlijk zijn er net heel veel slachtoffers zonder daders, die het net om die reden moeilijker vinden om erkenning te krijgen voor hun trauma. Naast fight, flight en freeze bestaat er namelijk ook een fawn-response. Daarbij ga je als slachtoffer mee in wat er gebeurt, om de situatie met zo min mogelijk kleerscheuren door te komen. Dit kan er bij een verkrachting voor zorgen dat je nat wordt of zelfs klaarkomt, wat een teken is dat je lichaam jezelf wil beschermen tegen pijn. Maar in situaties die niet zo zwart-wit zijn, kan dat zich uiten in niet aangeven dat je iets niet wil, wat ervoor zorgt dat de “dader” zich niet bewust is van het feit dat hij/zij/die iets verkeerd doet.’
Michelle: ‘Daarom is het belangrijk om dader en intenties tijdens het verwerkingsproces los te koppelen van de impact die het op het slachtoffer heeft. Ik begrijp dat het logisch is om te zoeken naar kwade intenties, in de hoop zo een antwoord te vinden op waarom dit je overkomen is. Maar of die er nu waren of niet: dat heeft geen invloed op hoe hard je van de situatie afziet en hoeveel impact het nu nog op je leven heeft. Je mag dit als slachtoffer in beide gevallen erkennen als trauma en er de juiste behandeling voor krijgen.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Zijn er momenten waarop die intenties wel belangrijk zijn in het herstel?
Michelle: ‘Wanneer het om ouders of andere zorgfiguren gaat, vind ik het belangrijk om daar als therapeut wel op te focussen en aan te geven dat dit nooit had mogen gebeuren. Dit zijn net de mensen die jou moeten leren hoe je krachtig in het leven moet staan en je moeten beschermen. Als zij dan diegenen zijn die je net pijn doen, is dat enorm ontwrichtend. Het is zelfs moeilijk om de juiste woorden ervoor te vinden.’
Ayke: ‘We vinden de juiste woorden niet, omdat ze er niet zijn. In onze maatschappij bestaat één term: seksueel grensoverschrijdend gedrag, en daar kappen we alles onder. Terwijl elke situatie net zo anders en complex is op zijn eigen manier. Soms is daderschap belangrijk, soms weer niet. Maar één ding is zeker: zet alle slachtoffers samen en ze zullen veel in elkaar herkennen.’
Is er een manier om preventief in te zetten tegen seksueel grensoverschrijdend gedragd, door middel van seksuele opvoeding bijvoorbeeld?
Michelle: ‘Ik denk dat het heel belangrijk is om dit te doen, al zij het dan niet op een manier die mensen afschrikt. Een zevenjarig kind is tegenwoordig in staat om dingen op te zoeken op het internet en kan bijvoorbeeld dus ook op porno stuiten. Vaak is de reflex dan angstvallig de computer dicht te smijten en alle sites te blokkeren, terwijl het net belangrijker is om hierover in gesprek te gaan. Je kan aan een kind al uitleggen wat het net gezien heeft, waarom dit wel of niet goed is voor hem/haar/hen en waarom het een fout beeld kan geven van de realiteit. Leer kinderen kritisch denken, ook door middel van eigen grenzen aan te geven. Een kind dat op een familiefeest geen kus wil geven, hoeft daar niet toe verplicht te worden. Anders leer je al van jonge leeftijd dat er over je grenzen mag gegaan worden.’
Of er nu kwade intenties waren of niet: dat heeft geen invloed op hoe hard je van de situatie afziet en hoeveel impact het nu nog op je leven heeft.
Ayke: ‘Daarnaast kan je preventie aanpakken vanuit het standpunt: wat als het misgaat? Want iedereen is eens zestien jaar en doet eens domme dingen. Door met jongeren te praten over intimiteit, grenzen en seksueel geweld, geef je hen de taal en mogelijkheden om hulp te zoeken als er iets gebeurt. We kunnen seksueel geweld niet uit de wereld helpen, maar we kunnen het wel beperken als we stoppen met de andere kant op te kijken.’
Wat kunnen mensen concreet verwachten tijdens de workshop?
Ayke: ‘We willen slachtoffers vooral taal geven om hun gevoelens te uiten. Dit kan door middel van beweging, beelden of woorden, het belangrijkste is dat zij er zich comfortabel bij voelen. Er wordt ook gewerkt rond grenzen herkennen en aangeven, zowel voor zij die niet meer weten waar hun grenzen liggen als zij die erdoor ommuurd zijn geraakt.’
Michelle: ‘Er komt ook een stukje sekseducatie aan te pas en leren over trauma en de verschillende gevolgen daarvan op je lichaam en seksueel verlangen. De bedoeling is om top down te leren: van kennis en inzicht, naar proberen en uitvoeren. En bottom up, vanuit voelen en ervaren bijleren over jezelf en inzicht.’
Wat hopen jullie dat mensen gaan meenemen uit de workshop?
Michelle: ‘Dat de focus niet enkel hoeft te liggen op wat ze niet kunnen, maar mag verplaatsen naar wat ze net wel nog kunnen en willen. Op die manier geven we slachtoffers weer hoop en uitzicht.’
Ayke: ‘Ik hoop dat mensen bij ons buitenlopen met het gevoel dat ze niet alleen zijn, en enkele tools meenemen om mee aan de slag te gaan in de rest van hun herstel. Het is niet makkelijk om te werken aan trauma, maar door ervan weg te lopen kan je het niet aanpakken. It heals where it hurts, maar je bent niet alleen.’
Meer informatie over Ayke en Michelle, en hun workshop ‘Seks na trauma’, vind je hier.
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
