Prof. dr. Johan Verhaeghe: 'Eigenlijk is hormonale anticonceptie een idee van de 20ste eeuw.'
Kan de temperatuurmethode hormonale anticonceptie vervangen?
De temperatuurmethode. Het is geen trucje om je eitjes perfect zacht gekookt te hebben, maar wel een manier om ervoor te zorgen dat ze niet bevrucht worden. Althans, dat wordt toch beweerd door bedrijven die de anticonceptievorm aanbevelen op sociale media. Professor dokter Johan Verhaeghe praat over hoe betrouwbaar deze niet-hormonale anticonceptie echt is.
De gemiddelde vrouw krijgt al op haar 16de de pil voorgeschreven. Dat kan zijn omdat ze haar eerste vriendje heeft, maar even goed omdat ze erg heftige maandstonden heeft of worstelt met acné. Wat erin resulteert dat ontzettend veel jonge vrouwen hormonen nemen, die vaak bijwerkingen hebben voor hun lichaam en gemoedstoestand.
Vroeger was dat allemaal nog taboe, maar ondertussen wordt er alsmaar vaker open over anticonceptie gecommuniceerd op sociale media. Met name door vrouwen die besloten hebben af te stappen van hormonale anticonceptie en bedrijven die zelf vormen van niet-hormonale anticonceptie aanbieden. Een methode die dan vaak wordt geprezen, is de temperatuurmethode. Die zou je, met behulp van een speciale thermometer en een app, precies kunnen aangeven wanneer je al dan niet vruchtbaar bent. Het klinkt als het perfecte alternatief voor al die hormonen, maar is het ook betrouwbaar?
Oude bekende
De temperatuurmethode is gebaseerd op – je raadt het misschien al – je lichaamstemperatuur. ‘Als je een eisprong hebt, en dus vruchtbaar bent, maakt je lichaam namelijk progesteron aan’, legt prof. dr. Verhaeghe, gynaecoloog gespecialiseerd in anticonceptie, uit. ‘Dat hormoon is nodig om een beginnende zwangerschap te ondersteunen en doet je lichaamstemperatuur stijgen. Het verschil is echter miniem: gemiddeld zo’n 0,4 graden. Maar als je stipt dag na dag meet, wordt het al snel duidelijk. De regel voor anticonceptie is dat je zonder risico seks kan hebben eens je drie dagen na elkaar een verhoogde waarde hebt gemeten.’
Om volledig beschermd te zijn mag je van aan de start van je maandstonden tot het moment dat je drie dagen een verhoogde temperatuur hebt gemeten, geen seks hebben. Dat betekent dat je ongeveer zeventien dagen niet (onbeschermd) intiem mag zijn met je partner.
Je zou het dus bijna futuristisch en revolutionair noemen, maar eigenlijk is deze methode al ‘zo oud als de straat’. ‘Toen ik een jonge dokter was, deden heel veel mensen beroep op de temperatuurmethode, in het kader van periodieke onthouding. Echt een mooi woord was dat niet, dus ondertussen zijn we geëvolueerd naar fertility awareness based contraception. Zoals de term doet vermoeden, kan je de methode dus in beide richtingen gebruiken. Enerzijds als anticonceptiemiddel, anderzijds om zwanger te worden.’
Strenge methode
Bedrijven als Lady-Comp en Natural Cycles beloven dat de temperatuurmethode even betrouwbaar is als de pil. In Zweden ontstond een tijdje geleden echter nog ophef omdat er al zeker 37 vrouwen die de app gebruikten en de melding kregen dat ze die dag niet vruchtbaar waren, toch zwanger raakten. Volgens prof. dr. Verhaeghe is dat ook niet zo vreemd, aangezien je je aan heel strenge voorwaarden moet houden als je de temperatuurmethode wil gebruiken.
‘Om volledig beschermd te zijn, mag je van aan de start van je maandstonden tot het moment dat je drie dagen een verhoogde temperatuur hebt gemeten, geen seks hebben. Dat betekent dat je ongeveer zeventien dagen niet (onbeschermd) intiem mag zijn met je partner. Voor veel koppels is dat te lang. Daarnaast moet je uiterst regelmatig leven, zodat je elke ochtend op hetzelfde moment je temperatuur kan meten wanneer je wakker wordt. Vaak reizen tussen verschillende tijdszones kan dat hele ritme bijvoorbeeld in de war sturen. En dan gebeuren er al eens ongelukjes.’
Het is de perfecte manier om je eigen lichaam beter te leren kennen. Aangezien hormonale anticonceptie al zo lang de norm is, zijn veel vrouwen de voeling met hun lichaam en vooral hun cyclus kwijt.
‘Wat je wel kan doen, is de temperatuurmethode gaan combineren met de kalendermethode’, legt prof. dr. Verhaeghe uit. ‘Daarmee kan je het begin van je vruchtbare periode definiëren, maar ook dat is geen exacte wetenschap. Vanaf je twee methodes gaat combineren, ben je nooit even goed beschermd als met de pil. Want zelfs als je die laatste eens één keertje vergeet in te nemen, hoef je niet meteen iets te vrezen.’
Voeling met lichaam
Voor de meest betrouwbare anticonceptie moet je dus niet bij de temperatuurmethode zijn. Maar toch zijn er ook een paar voordelen aan verbonden. ‘Waar de temperatuurmethode heel goed voor is, is als je zwanger wil worden. Je kan namelijk erg nauwkeurig nagaan wanneer je eisprong is en je dus vruchtbaar bent’, legt prof dr Verhaeghe uit.
‘Daarnaast is het ook de perfecte manier om je eigen lichaam beter te leren kennen. Aangezien hormonale anticonceptie al zo lang de norm is, zijn veel vrouwen de voeling met hun lichaam en vooral hun cyclus kwijt. De temperatuurmethode is niet hormonaal en introduceert niets vreemds in je lichaam zoals bij een koperspiraal, waardoor je ook geen bijwerkingen zal hebben. Als dat het doel is dat je nastreeft, en je je bewust bent van het feit dat deze manier veel discipline vergt en nooit even effectief zal zijn als een spiraal of pil, kan ik het zeker aanraden.’
Meer kritische stemmen nodig
De wens om af te stappen van hormonale anticonceptie klinkt prof. dr. Verhaeghe dus bekend in de oren. ‘Eigenlijk is hormonale anticonceptie een idee van de 20ste eeuw en zijn we echt toe aan nieuwe en niet-hormonale ontwikkelingen. Alleen staat dat onderzoek nog in de kinderschoenen en wordt er amper aandacht en geld aan besteed. De farmaceutische industrie heeft alle research al lang stopgezet. Zij vinden namelijk dat de anticonceptie die we nu kennen heel betrouwbaar is en niet te controversieel. Een alternatief zoeken zonder hormonen zou veel geld en research vergen, mogelijks iets minder betrouwbaar zijn en op enkele ethische en politieke grenzen botsen. Daarom halen ze hun handen ervan af.’
Eigenlijk is hormonale anticonceptie een idee van de 20ste eeuw en zijn we echt toe aan nieuwe en niet-hormonale ontwikkelingen. Alleen staat dat onderzoek nog in de kinderschoenen en wordt er amper aandacht en geld aan besteed.
‘Het is dus niet raar dat vrouwen gaan zoeken naar alternatieven en zo uitkomen bij oude methoden als de temperatuurmetingen. Alleen moeten gebruikers voldoende ingelicht worden over de voor- en nadelen en de verantwoordelijkheid die erbij komt kijken. Vooral bij jonge meisjes en vrouwen vrees ik dat dit een valkuil is. Daarom doe je altijd best voldoende research voor je op zo’n methode overstapt, omdat de kans op een niet-geplande zwangerschap groter is.’
Op de vraag of we dan ooit wel naar niet-hormonale anticonceptie zullen evolueren die kan concurreren met de pil of spiraal, kon prof. dr. Verhaeghe geen sluitend antwoord geven. ‘Er zouden zich veel meer mensen moeten uitspreken over het probleem, voor er echt iets zal veranderen aan de manier waarop we naar anticonceptie kijken. Als de kritische massa die iets anders wil dan die hormonen blijft groeien, zal de farmaceutische industrie op een bepaald ogenblik misschien wel de boodschap begrijpen.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
