'Uitstelgedrag draagt bij aan verhoogde stress en angst.'
‘Doe ik straks wel...’: dit zijn de redenen en gevolgen van uitstelgedrag
#procrastination. Op sociale media lijkt uitstelgedrag wel een hypewoord, maar voor velen is het herkenbaar: altijd dat uitstellen, jezelf in de problemen werken en uiteindelijk in de stress schieten. Waarom doen we dat eigenlijk? En wat zijn de gevolgen ervan?
Wacht je meestal op de ‘perfecte’ omstandigheden om aan een taak te beginnen? Denk je vaak dat je werk niet goed genoeg zal zijn, waardoor je het uitstelt? Begin je liever last minute aan taken en heb je moeite met tijdmanagement? Dan heb jij misschien wel last van uitstelgedrag, waardoor je het jezelf moeilijker maakt dan nodig. Denk je nu: huh, wat? of net: ja, klopt!? Stel dan niet langer uit en lees even mee wat psychologe en gedragstherapeute Wendy de Pree (@leerpositiefdenken) over dat uitstelgedrag te zeggen heeft.
Wendy de Pree: ‘Uitstelgedrag, ook wel procrastinatie genoemd, is het gedrag waarbij je taken of beslissingen onnodig uitstelt hoewel je weet dat dat negatieve gevolgen kan hebben. Dat kan gaan van het uitstellen van dagelijkse taken, zoals huishoudelijke klusjes, tot grotere verantwoordelijkheden, zoals je administratie bijhouden, werkprojecten of studieopdrachten afwerken en aan je gezondheid werken. Iedereen stelt weleens iets uit, maar het wordt problematisch als het een gewoonte wordt die je functioneren beïnvloedt, namelijk als je dingen uitstelt die belangrijk en betekenisvol zijn. 95 procent van de mensen vertoont weleens uitstelgedrag, maar 20 procent daarvan ervaart het als een probleem. Zij stellen ook uit als het echt niet kan. Chronische uitstellers geven vaak voorrang aan dingen die minder moeite kosten of waarbij de onmiddellijke beloning groter is, zoals heel de avond netflixen en chips wegwerken in plaats van avondeten maken en het wasgoed dat er al een maand staat eindelijk strijken. ‘Ik heb er geen zin in’ wint het meestal van hun doelen en verantwoordelijkheden. Dat kan je in een negatieve spiraal van emoties brengen, wat het nog moeilijker maakt om aan de slag te gaan.’
95 procent van de mensen vertoont weleens uitstelgedrag, maar 20 procent daarvan ervaart het als een probleem.Zij stellen ook uit als het echt niet kan.
Moeder, waarom stellen wij uit?
Als je er meer over leert, lijkt het alleen maar onlogisch om alles voor je uit te schuiven. Toch zijn daar verschillende psychologische redenen voor: ‘Dat kan een gevolg zijn van een gebrek aan zelfcontrole, of het is een symptoom van een onderliggend mentaal probleem’, stelt Wendy. ‘Sommige mensen zijn qua aanleg weinig gestructureerd en hebben weinig zelfdiscipline. Zij hebben moeite om zich te beheersen, gaan voor snelle beloningen en vermijden zo negatieve emoties. Een gebrek aan zelfdiscipline kan ertoe leiden dat men kiest voor onmiddellijke bevrediging (social media checken) boven het uitvoeren van belangrijkere maar minder plezierige taken (belastingaanslag invullen). Chronische uitstellers nemen impulsief beslissingen in het heden in plaats van aan de toekomst te denken.
Uitstelgedrag kan ook een symptoom zijn van een onderliggend psychisch probleem. Als je ADHD hebt, is het doordat het moeilijk is om je aandacht te sturen, vaak ook moeilijk om te starten met een taak Als je depressief bent, je lusteloos voelt en een negatief zelfbeeld hebt, maakt dat het ook niet makkelijker. Hetzelfde geldt voor angststoornissen waarbij je een taak als te moeilijk of te bedreigend ervaart, of als je een dwangstoornis hebt en alle aandacht naar dwanggedrag gaat, en niet naar de taken die ook belangrijk zijn. Hierbij is er uiteraard gespecialiseerde hulp nodig om je te leren omgaan met de ruimere context van die problemen.’
Gevolgen van uitstelgedrag
Natuurlijk valt er wat te winnen bij uitstelgedrag: lekker onder een deken bingewatchen met koekjes en chocolade in plaats van die saaie administratie uitvoeren of dat akelige telefoontje plegen, een kant-en-klaargerecht dat misschien nog beter smaakt dan een zelfbereide maaltijd... De voordelen lijken wel eindeloos, maar uitstelgedrag kan ook aanzienlijke gevolgen hebben, zowel praktisch als mentaal. ‘Het doorschuiven van taken lijkt op het eerste gezicht onschuldig, maar kan op lange termijn leiden tot diverse problemen’, aldus Wendy de Pree. Ze legt verder uit:
‘Uitstelgedrag kan leiden tot heel wat dagelijkse problemen, van rotzooi in huis tot boetes door uitgestelde betalingen, lichamelijke klachten door een ongezonde levensstijl, ergernissen van de mensen met wie je samenleeft… Bovendien mis je ook kansen op werk- en studievlak. Het maakt je niet populair en kan je een slechte naam geven als je je afspraken niet nakomt.
De mentale impact van uitstelgedrag is minstens zo ernstig. Uitstellen gaat vaak gepaard met gevoelens van schuld en schaamte omdat je jezelf voortdurend teleurstelt door niet te doen wat je je had voorgenomen. Die negatieve emoties kunnen leiden tot minderwaardigheidsgevoelens en een negatief verlaagd zelfbeeld, wat je motivatie nog verder ondermijnt. Je kan in een vicieuze cirkel belanden waarin je uitstelgedrag blijft vertonen omdat je geen vertrouwen hebt in je eigen kunnen.
Uitstelgedrag kan een symptoom van een onderliggend psychisch probleem zijn. ADHD, depressie en angststoornissen staan productiviteit in de weg.
Uitstelgedrag draagt ook bij aan verhoogde stress en angst. De druk om onafgemaakte taken af te ronden groeit naarmate je deadlines naderen, wat kan leiden tot paniek en een gevoel van overweldiging. Die stress kan een negatieve invloed hebben op je mentale gezondheid, met als gevolg onder andere slapeloosheid, verminderde concentratie en zelfs depressie. Zo kom je snel in een negatieve cirkel. De kwaliteit van je werk daalt vaak ook door de stress wanneer je er toch aan begint en beseft dat je op dat moment niet genoeg tijd meer hebt.
Daarnaast kan uitstelgedrag je vermogen om langetermijndoelen te bereiken ernstig belemmeren. Door de focus op kortetermijnafleidingen te leggen, raak je de focus op je grotere doelen kwijt. Dat kan leiden tot een gebrek aan vooruitgang in je carrière, persoonlijke ontwikkeling, gezondheid (denk maar aan het uitstellen van een tandartsbezoek of controle bij de gynaecoloog) en relatie (bijvoorbeeld wanneer je uiteindelijk vrienden verliest). De constante frustratie over het niet bereiken van je doelen kan bovendien je motivatie en levensvreugde aantasten.
Kortom: uitstelgedrag heeft zowel praktische, financiële, sociale als mentale gevolgen. Het doorbreken van de cyclus van uitstelgedrag is essentieel om zowel je dagelijkse functioneren als je algehele levenskwaliteit te verbeteren. De stress en angst die je voelt tijdens het uitstellen, zijn meestal erger dan de moeite die je in de uitgestelde taak moet steken. Het probleem is niet om het taakje te doen, maar om ermee te starten. De voordelen op korte termijn (lekker in de zetel blijven liggen, iets saais niet te hoeven doen, beter werken met een krappe deadline…) wegen op tegen de nadelen. Evolutionair gezien kiezen onze hersenen voor die kortetermijnoplossingen à la “nu vluchten voor het gevaar”, maar gelukkig zijn wij ver genoeg geëvolueerd om daartegen te kunnen ingaan.’
Wanneer het (weer) niet gelukt is
‘Loser!’, ‘Mislukkeling!’, ‘Het is weer niet gelukt!’... Dat zijn dingen die je beter niet tegen jezelf zegt wanneer je ondanks alle goede voornemens toch weer bent gaan uitstellen. Integendeel...
Wees lief voor jezelf. Uit onderzoek blijkt dat hoe meer je jezelf vergeeft dat het niet gelukt is, hoe groter de kans is dat het volgende keer wel lukt.
‘Wees aardig voor jezelf’, raadt Wendy aan. ‘Weet dat iedereen weleens uitstelt en wees niet te hard voor jezelf. Zeg tegen jezelf: “Ik doe mijn best en kan alleen maar proberen beter te zijn dan gisteren. Elk stapje in de goede richting is er eentje.” Vier daarom elk klein stapje. Bouw geleidelijk op en denk na over het feit waarom je uitstelt en probeer patronen te herkennen. Wat zijn de voordelen en nadelen op korte en lange termijn? Gebruik deze inzichten om beter met je tijd om te gaan en te leren van je ervaringen. Uit onderzoek blijkt dat hoe meer je jezelf vergeeft dat het niet gelukt is, hoe groter de kans is dat je volgende keer wel lukt. Meditaties als Mindful Zelfcompassie kunnen daarbij helpen. Zoek hulp van een psycholoog als je er echt in vastloopt en blijf mild voor jezelf, want er is meer in je leven dan alleen je uitstelgedrag. Kijk ook naar wat er wel goed gaat.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
