Je kan je TikTok niet openen of iemand heeft het over cortisol – ook wel het stresshormoon genoemd.
Verslaafd aan stress: is een cortisolverslaving echt mogelijk?
Je kan je TikTok niet openen of iemand heeft het over cortisol – ook wel het stresshormoon genoemd. Van een cortisolgezicht over cortisoltherapie tot cortisolverslavingen. Maar kan je eigenlijk echt verslaafd raken aan stress?
Stress is een onvermijdelijk onderdeel van het leven. En dat hoeft niet eens slecht nieuws te zijn. Een beetje ‘positieve’ stress kan je zelfs helpen om scherp te blijven, deadlines te halen en moeilijke situaties het hoofd te bieden.
Het probleem met onze razendsnelle maatschappij is dat het voor de meeste mensen zelden bij die ‘gezonde’ dosis blijft. Omdat we – letterlijk en figuurlijk – amper de tijd nemen om eens stil te staan en te recupereren, komen we al te vaak langdurig onder stress te staan. Vanaf dat moment verandert dat beetje positieve stress in veel te veel negatieve stress.
Verslaafd aan stress
Wanneer stress op die manier chronisch wordt, kan het je gezondheid ernstig schaden. Niet zo vreemd dus dat de term ‘cortisolverslaving’ steeds vaker opduikt op de sociale media. Maar kan je ook echt verslaafd raken aan stress? What’s the hype rond die cortisol? En bovenal: hoe kan je ‘afkicken’ als je merkt dat je gevangen zit in een vicieuze cirkel van constante overbelasting? Wij vroegen het aan mindfullnesstrainer Peter Leysen van de ZAS-stresskliniek in Antwerpen.
Iedereen heeft stress, maar wat betekent dat eigenlijk, en wat heeft cortisol daarmee te maken?
Peter Leysen: ‘Stress is een breed begrip. In de stresskliniek van Ziekenhuis aan de Stroom (ZAS) definiëren we stress als ‘alles wat een mens belast’. Wanneer die belasting te intens of langdurig is, wordt het schadelijk voor zowel je lichaam als je geest. Cortisol is een hormoon dat een cruciale rol speelt bij je stressreactie. Het helpt je lichaam om alert te blijven en energie vrij te maken. Maar als je voortdurend onder stress staat en je cortisolniveau daardoor chronisch hoog blijft, kan dat leiden tot problemen zoals vermoeidheid, angst, slapeloosheid en zelfs burn-out.’
Dan heb je volgens heel wat TikTokkers misschien een ‘cortisolverslaving’, maar kan je eigenlijk echt verslaafd raken aan stress?
‘Het begrip “cortisolverslaving” of “stressverslaving” is naar mijn gevoel niet helemaal correct. Een verslaving impliceert dat je de drang voelt om steeds terug te grijpen naar een extern product. Wat met chronische stress, een intern proces, wél kan gebeuren, is dat mensen gewend raken aan een constant verhoogd cortisolniveau. Dat kan ervoor zorgen dat ze nog moeilijker kunnen ontspannen en altijd “aan” blijven staan. Ze blijven maar doorgaan, zoeken constant nieuwe prikkels en voelen zich onrustig als er geen stressfactor aanwezig is. Op lange termijn heeft dat ernstige gevolgen voor de gezondheid.
Cortisol is trouwens niet het enige hormoon dat betrokken is bij stress. Ook adrenaline, oxytocine, dopamine en een resem andere hormonen spelen een rol. Adrenaline geeft bijvoorbeeld een kortstondige energieboost, terwijl dopamine zorgt voor een gevoel van beloning. Dat kan verklaren waarom sommige mensen de “kick” van stress opzoeken, bijvoorbeeld door steeds meer werk op zich te nemen of constant nieuwe uitdagingen aan te gaan.’
Zijn we allemaal even vatbaar voor die triggers?
‘Niet iedereen is even vatbaar voor chronische stress. Factoren zoals genetische aanleg, persoonlijkheid en omgeving spelen een rol. Sommige mensen hebben van nature een hoger stressniveau en vinden het moeilijker om los te koppelen. Anderen voelen zich onder druk gezet door de constante stroom van prikkels in onze moderne, geconnecteerde maatschappij.’
Hoe weet je wanneer trop te veel is geworden met stress?
‘Er zijn heel wat signalen die erop kunnen wijzen dat je chronische stress hebt of stressgewenning hebt. Ik denk bijvoorbeeld aan volgende zaken:
- Je voelt je ongemakkelijk als je niets te doen hebt.
- Je zoekt onbewust naar situaties die spanning oproepen.
- Je hebt moeite met ontspannen, zelfs in rustmomenten.
- Je ervaart lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, gespannen spieren of slaapproblemen.
- Je functioneert alleen goed onder druk en voelt je anders lusteloos of doelloos.
Hoe kan je ‘afkicken’ van stress?
‘Als je merkt dat je moeilijk kan ontspannen en altijd in een staat van alertheid verkeert, is het belangrijk om bewust te leren loslaten. In de stresskliniek van ZAS werken we met het wetenschappelijk onderbouwde Mindfulness Based Stress Reduction-programma van Jon Kabat-Zinn, alsook met specifieke mindfulnessprogramma’s rond communicatie en ademhaling. Door middel van aandachtstraining leer je op een mildere manier naar jezelf te kijken en bewuster om te gaan met stress.
Maar er zijn natuurlijk ook andere manieren, zoals bijvoorbeeld regelmatige lichaamsbeweging, een goede nachtrust, positief sociaal contact, pauzes nemen en even loskoppelen van werk en sociale media of elke dag een momentje uittrekken om bewust niets te doen. Dat kan lastig zijn, maar het is zo belangrijk om af en toe stil te staan en je lichaam en geest rust te gunnen.’
Hoe groot is het probleem in onze maatschappij?
‘In een wereld waarin we continu verbonden en bereikbaar zijn, is stress bijna onvermijdelijk. We leven in een prestatiegerichte wereld waarin de druk om te blijven knallen heel hoog is. Veel mensen weten wel dat ontspanning belangrijk is, maar handelen er niet naar – net zoals iemand die weet dat groenten gezonder zijn dan fastfood toch kiest voor een snelle hamburger. Het vraagt nu eenmaal een beetje inspanning om los te komen van de constante stroom van prikkels en verwachtingen.
Om de impact van stress te verminderen is er niet alleen een individuele, maar ook een collectieve aanpak nodig. Werkgevers kunnen bijdragen door meer ruimte te bieden voor ontspanning en een gezondere werk-privébalans. Onderwijs en media kunnen helpen om bewustwording te creëren over het belang van rust en herstel. En misschien moeten we als samenleving de norm van “altijd bezig zijn” ook maar eens herzien.
Stress zal altijd een rol spelen in ons leven, maar door bewuster om te gaan met onze grenzen en beter voor onszelf te zorgen kunnen we de negatieve effecten ervan beperken. Af en toe even op pauze drukken is geen luxe, maar een noodzaak.’
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
