We leren bijna alles via de eindeloze stroom aan video’s op YouTube en TikTok. Maar één ding leren ze ons niet: waarom het zo moeilijk is om offline te gaan. Daar zijn nochtans een aantal verklaringen voor.
33 procent van de Vlamingen omschrijft zichzelf als afhankelijk van zijn smartphone. 17 procent beweert verslaafd te zijn aan zijn smartphone. 25 procent bekent dat ze geen dag zonder hun sociale media kunnen. 52 procent geeft toe dat ze te veel tijd spenderen op sociale netwerken. Neuropsychiater prof. dr. Theo Compernolle: ‘Helaas is smartphoneverslaving geen fabeltje en leiden veel meer mensen aan een vorm van dat groeiende fenomeen.’ Er zijn dan ook heel wat redenen waarom het zo moeilijk is om offline te gaan.
1. Het is leuk om online te zijn
‘Telkens wanneer je reageert op een bericht, krijg je een kleine, kortdurende dopaminekick in je hersenen. Dopamine is het plezierhormoon. Dat verklaart waarom zoveel mensen online gaan wanneer ze zich een beetje verdrietig voelen. Hoewel het gevoel van tevredenheid na het afwerken van een echte taak waarvoor je je moet focussen, veel langer duurt en veel dichter bij het geluksgevoel staat, wint onmiddellijk plezier het te vaak van langdurige tevredenheid.’
2. Je bent van nature ingesteld op onmiddellijke bevrediging
‘Voortdurend online zijn kan je een continue en directe bevrediging geven aan je behoefte aan iets nieuws, actie, plezier, nodig zijn en/of je belangrijk voelen. Bevrediging uitstellen is echter heel belangrijk voor succes in het leven. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat kinderen die leren om bevrediging uit te stellen, beter scoren op school en minder risico lopen op obesitas, drugverslaving en echtscheiding.’
3. Je bent van nature ingesteld op het ontwikkelen van gewoonten
‘Het makkelijk ontwikkelen van gewoonten maakt je leven eenvoudiger, zodat je in allerlei situaties zuiniger kan handelen zonder na te denken. Helaas is misbruik van ICT daar ook gedeeltelijk aan te wijten. Het is een gewoonte geworden. Je denkt er niet over na, en dat maakt het moeilijk om er iets aan te veranderen.’
4. Je bent ingesteld op snelle reacties in plaats van trage reflectie
‘Wanneer je prehistorische voorouder oog in oog kwam te staan met een sabeltandtijger, zou een neiging om te reflecteren fataal zijn geweest. Het zit dus in je natuur om snel te reageren, ook al is het vandaag eerder omgekeerd. Niet reflecteren kan immers rampzalig zijn.’
5. Je bent ingesteld op gevaar
‘Signalen van mogelijk gevaar leggen veel meer beslag op je aandacht dan signalen van pais en vree. Telkens wanneer je een verontrustende e-mail of boodschap ontvangt, versterkt dat je verlangen om je smartphone te checken. Hoe angstiger je bent, hoe vaker je dat zal doen.’
6. Je bent van nature ingesteld op conditionering
‘Niet alleen de honden van Pavlov waren vatbaar voor conditionering. Ook jij bent er ondertussen op getraind om online te gaan zodra je het geluid van je smartdevice hoort of wanneer verveling de kop opsteekt. De herkenbare prikkels van je scherm zorgen ervoor dat je alles laat liggen en je quasi-automatisch naar je telefoon grijpt. Je krijgt je dosis dopamine dan reeds toegediend als je het piepje hoort, zelfs zonder het berichtje gelezen te hebben.’
7. Je bent ingesteld op nieuwsgierigheid
‘Nieuwsgierigheid is belangrijk om te overleven. Bovendien stimuleert het vinden van iets nieuws ook de productie van dopamine in je hersenen en geeft het dus een goed gevoel.’
8. Je bent ingesteld op verslaving
‘De dopamine die je hersenen produceren wanneer je je smartdevice gebruikt, geven je een goed gevoel en maken het moeilijk om ermee op te houden. Sterker nog: je wil er steeds meer van. Als je de controle over die kick kwijtraakt en je het gevoel krijgt dat je het móét, is je gewoonte een verslaving geworden. Het is net als andere verslavingen die jij misschien veel ernstiger acht.’
9. Je hebt van nature behoefte aan samenhorigheid
‘Het is normaal om te verlangen naar samenhorigheid en aanvaarding. Ben je heel onzeker, dan zal je echter overdreven angstig reageren bij de kleinste afwijzing. Je hebt angst om buitengesloten te worden – ook op sociale media, waar iemand je kan ontvrienden met één enkele klik. Ik noem dat fobe, een afkorting voor fear of being excluded (angst om uitgesloten te worden, red.). Daardoor ga je nog dwangmatiger je sociale media checken, waardoor het risico op afwijzing nog groter wordt en je in een pijnlijke vicieuze cirkel belandt. De normale behoefte aan samenhorigheid kan ook evolueren naar een overdreven angst om iets te missen, het bekende fomo of fear of missing out (angst om iets te missen, red.). Je hebt dan een constante vrees dat anderen leuke ervaringen hebben terwijl jij er niet bij bent. Je wil voortdurend online zijn en weten wat anderen doen.’
Lees ook:
