‘Door zulke foto’s te posten, proberen we een soort van illusie van perfectie te creëren, zodat we niet hoeven te tonen hoeveel pijn we eigenlijk voelen.’
Dit is waarom je volgens de expert beter met je ex praat dan een revenge post te plaatsen
Picture-perfect foto’s posten om wraak te nemen op iemand die jou gekwetst heeft? Het concept heet ‘revenge posten’ en het is een nieuwe vorm van wraak nemen. Maar is de smaak van die wraak zoet of niet?
Het was een zomerse dag in 1994 toen – destijds nog – prins Charles toegaf vreemd te zijn gegaan. Hij had zijn vrouw Diana bedrogen met Camilla Parker-Bowles, de vrouw met wie hij inmiddels ruim twintig jaar officieel samen is. Nog diezelfde dag verscheen de bijzonder geliefde prinses Diana bij een feestje van tijdschrift Vanity Fair in een voor haar doen wel heel nauwsluitende jurk. De offshoulder jurk met laag decolleté werd al snel omgedoopt tot de revenge dress, waarmee de prinses Charles liet zien wat hij had laten lopen.
Anno 2023 maakt Shakira korte metten met haar ex Gerard Piqué door middel van een nummer waarin ze zijn nieuwe, jongere vriendin vergelijkt met haarzelf in deze songtekst: ‘Je hebt een Ferrari ingeruild voor een Twingo’. Piqué reed een aantal dagen later rond in een Renault Twingo. Ergens onderweg liet Khloé Kardashian in het tv-programma ‘Revenge Body’ verschillende vrouwen wraak nemen op het leven door hen aan een killerbody te helpen. Vandaag is er een platform waar ook gewone stervelingen wraak kunnen nemen op die ene vriendin die hen slecht behandelde, die ex die hen dumpte of iemand anders die hen kwetste: social media. Met dat zogenaamde ‘digitale wraak nemen’ kan ook jij je gekwetste ziel wegfilteren en tonen hoe gelukkig je wel bent. Correctie: hoe gelukkig je wel lijkt. Want een revenge post toont misschien net datgene wat niet te zien is...
Blauwe plekken
Het gevoel dat je iemand pijn wil doen omdat die persoon jou heeft gekwetst: dat gevoel is waarschijnlijk voor iedereen hetzelfde. Wat niet voor iedereen hetzelfde is, is wat je doet met dat gevoel. Handel je ernaar of niet? En waarom wel of niet? Met andere woorden: waarom is het zo aantrekkelijk om wraak te nemen?
‘Wanneer iemand ons pijn doet, voelen we ons vaak diep geraakt. We ervaren een gevoel van onrechtvaardigheid en gaan daarom op zoek naar manieren om de balans weer te herstellen. Een van de manieren om dat te (proberen) doen, is wraak nemen’, vertelt Uschi Poesmans, klinisch psycholoog en gedragstherapeut bij @huis.up. ‘Die drang naar wraak heeft deels te maken met de impact die negatieve gebeurtenissen uit het heden en verleden op ons hebben. Niet iedereen beschouwt wraak nemen namelijk als een optie, en degenen die het wel doen, zijn vaak vatbaarder door de blauwe plekken en emotionele bagage die ze meedragen. Hun rugzakje is gevuld met kwetsuren uit het verleden, zelfs uit hun kindertijd.
Als jij als kind nooit geleerd hebt omgepast te reageren op moeilijke situaties, zal je dat als volwassenemogelijk ook moeilijk lukken.
Om die kwestie te benaderen, helpt het om een “schematherapeutische bril” te dragen. Stel je even voor: Otis is een baby van slechts één jaar oud, die geboren is zonder enig besef van hoe de wereld eruitziet. Naarmate hij opgroeit, vormt hij zijn perceptie van de wereld op basis van wat hij ziet, hoort en meemaakt, al gebeurt dat vooral door de lens van zijn naaste omgeving. Zijn ervaringen zijn dus gekleurd.
Tegelijk heeft baby Otis net als alle andere mensen enkele basisbehoeften, zoals verbinding, veiligheid, bescherming, autonomie, expressie van emoties, spel en spontaniteit en realistische grenzen. Als die basisbehoeften in zijn kindertijd of latere leven niet op een gezonde manier vervuld zijn, kunnen er “emotionele blauwe plekken” ontstaan. Wanneer baby Otis later als volwassen man gekwetst wordt en er daarbij op een van zijn blauwe plekken geduwd wordt, is hij wellicht geneigd om daar heviger op te reageren dan anderen. Zijn reactie zal navenant zijn. Mensen die sneller wraak nemen, hebben dus mogelijk meer van die blauwe plekken die ontstaan zijn door verschillende factoren, zoals een scheiding van de ouders, verraad door een beste vriend(in), gepest worden of een verhoogde gevoeligheid voor emotionele triggers.
Wanneer we begrijpen waarom we de behoefte voelen om terug te slaan, kunnen we bewuster omgaan met onze emoties.
Wanneer je gekwetst wordt en je met wonden en blauwe plekken zit, is het mogelijk dat je naar een impulsieve en emotionele “kindmodus” switcht in plaats van te handelen vanuit een volwassen perspectief. Je gaat je focussen op de andere persoon, waardoor je je eigen pijn even niet meer hoeft te voelen. Je wil de ander bovendien laten voelen wat jij hebt gevoeld; een soort “wraak uit pijn”.
Ook persoonlijkheidskenmerken en copingstrategieën kunnen een rol spelen in de beslissing om wraak te nemen. Als jij als kind nooit geleerd hebt om gepast te reageren op moeilijke situaties, zal je dat als volwassene mogelijk ook moeilijk lukken. De drang naar wraak is dus een complex samenspel van persoonlijke geschiedenis, emotionele bagage en copingmechanismes. Wanneer we begrijpen waarom we de behoefte voelen om terug te slaan, kunnen we bewuster omgaan met onze emoties en relaties, en misschien wel een gezondere manier vinden om met onrecht om te gaan.’
Voldoening
Oké, een gezonde manier vinden om met onrecht om te gaan klinkt goed. Maar krijg je daarvan ook de nodige voldoening? Geeft die zoete wraak niet nog meer de voldoening die we zoeken wanneer we gekwetst zijn?
Uschi Poesmans: ‘Wraak biedt niet echt verlossing voor de pijn die we hebben opgelopen. Integendeel, vaak zorgt wraak er zelfs voor dat we nog langer vasthouden aan die pijn. Wanneer je gekwetst wordt, reageer je niet altijd op een evenwichtige manier. Dan ben je eventjes niet meer een gezonde volwassene, maar ga je pingpongen tussen je kindmodus en oudermodus. In de kindmodus ben je gekwetst en boos, in de oudermodus ben je streng voor jezelf en geef je jezelf de schuld.
Die tweestrijd wil je beëindigen, maar in plaats van dat te doen met een gezonde copingstrategie, doe je dat door overcompensatie. Je wil tonen dat je je wel goed voelt en plaatst wraakzuchtige berichten op sociale media. Dat geeft even een gevoel van opluchting. Het lijkt alsof er gezegd wordt: “Ik voel iets wat ik niet wil voelen, maar als ik me anders voordoe, kan dat boze en gekwetste innerlijke kind even op adem komen.”
We doen alsof alles goed gaat, terwijl de boosheid en gekwetstheid groeien. Je moet verwerken en rouwen, anders ontploft het in je gezicht.
Het probleem is dat dat proces vaak herhaald moet worden. Het diepere gevoel van boosheid en gekwetstheid blijft verborgen achter de façade van valse voldoening, want onder de boosheid ligt vaak verdriet of diepe kwetsuren, dingen die we niet kunnen uiten. We doen alsof alles goed gaat met ons, terwijl de boosheid en gekwetstheid sluimeren en blijven groeien. Vergelijk het met een bal die je onder water probeert te duwen. Het vergt voortdurende inspanning om die bal onder water te houden, en hoe dieper je duwt, hoe harder hij weer omhoogkomt, tot hij je in het gezicht slaat.
Op dezelfde manier kunnen we proberen te ontsnappen aan ons verdriet en het verwerken daarvan, alsof we vermijden om de confrontatie aan te gaan met wat ons werkelijk dwarszit. Maar ook dat zal waarschijnlijk op termijn in je gezicht ontploffen. Je moet verwerken en je moet rouwen. Daar kan je toch nooit omheen.’
Copingmechanismes
Verwerken en rouwen, het klinkt niet als iets wat je snel even doet terwijl je post op Instagram aan het uploaden is. En als je het doet, doe je het waarschijnlijk ook maar beter goed en met de juiste copingmechanismes, zoals dat heet.
Uschi Poesmans: ‘Het is belangrijk om te begrijpen dat er alternatieve copingstrategieën zijn die ons kunnen helpen om op een gezondere manier met onze emoties om te gaan. Het uitgangspunt is dat je boosheid mag voelen. Vaak gebruiken we copingstrategieën om onze boosheid of ons verdriet te vermijden, maar we mogen wel degelijk boos zijn. Het is niet erg om die emotie te ervaren, het lukt ons gewoon niet altijd om er op een gezonde manier mee om te gaan.
Wraak en gerechtigheid zijn niet noodzakelijk hetzelfde. Gerechtigheid gaat eerder over het herstel van innerlijke balans en emotioneel welzijn dan over het vergelden van pijn.
Het eerste en belangrijkste advies is om jezelf de toestemming te geven boos te zijn en om te begrijpen waar die boosheid vandaan komt. Dat is een essentiële stap om te beginnen met het verwerken van je emoties. Het op een constructieve manier uiten van je boosheid kan helpen bij dat proces. Misschien helpt het om een openhartig gesprek te hebben met vrienden of geliefden over wat je dwarszit, of om simpelweg luidkeels schreeuwen en zo je gevoelens te uiten. Je mag voelen wat je voelt en die gevoelens ook uiten. Zolang dat op een gezonde manier gebeurt, is het alvast de eerste stap bij het verwerken van wat er in je omgaat.
In plaats van wraak te zoeken bieden die andere opties ons een kans om op een eerlijke manier te communiceren en om het gezonde verloop van onze emoties te omarmen. Geen wraak nemen, maar wel onze gevoelens uiten en begrijpen leidt naar een beter emotioneel welzijn en genezing. Als dat voor jou te moeilijk lijkt om alleen in handen te nemen, kan je steeds terecht bij een psycholoog. Ik zie in de praktijk dat schematherapie in dit geval echt nuttig kan zijn. En vooral: dat het niet moeilijk hoeft te zijn.’
Sociale media
Het is evident dat het gewone stervelingen niet meteen lukt om de hitlijsten te bestormen met een revenge song of om buiten te komen en met dank aan een leger paparazzi in een prachtige outfit gekiekt te worden. Wanneer je als basic bitch toch wraak wil scoren, lijkt social media daar de plaats voor, en wel in deze volgorde: we zijn boos of gekwetst door iemand, nemen foto’s waarop alles goed lijkt te gaan en posten die foto’s in de hoop dat ze gezien worden door de juiste – lees: foute – personen.
Door zulke foto’s te posten, proberen we een soort van illusie van perfectie te creëren, zodat we niet hoeven te tonen hoeveel pijn we eigenlijk voelen.
Uschi Poesmans: ‘Door zulke foto’s te posten, proberen we een soort van illusie van perfectie te creëren, zodat we niet hoeven te tonen hoeveel pijn we eigenlijk voelen. We willen anderen en onszelf ervan overtuigen dat we ons goed voelen en vrolijk zijn, zelfs als het tegendeel waar is. Het is een façade die we gebruiken om te voorkomen dat anderen onze kwetsbaarheid zien. We proberen de aandacht af te leiden van onze pijn door te doen alsof alles geweldig gaat.
Toch is zoiets niet onschuldig. Terwijl we proberen de schijn op te houden en onze gekwetste gevoelens te verbergen, versterken we eigenlijk de druk om die façade in stand te houden. We moeten voortdurend een beeld van perfectie behouden, wat uiteindelijk kan leiden tot nog meer stress en frustratie. Door online – op sociale media of ergens anders – echte emoties te tonen en een zekere kwetsbaarheid te delen, kan je juist een diepere en meer oprechte verbinding maken met anderen. In plaats van sociale media te gebruiken voor wraak, kunnen we die dus beter benaderen als een plek waar we onze echte gevoelens en ervaringen kunnen delen. Zo kunnen we werken aan het begrijpen en verwerken van onze emoties in plaats van ze te verbergen achter een gefakete glimlach.’
Justice for all
‘Justice for all, en vooral voor mij.’ Dat moet iedereen die een revenge post maakt weleens denken. Maar is het echt zo dat wraak gelijkstaat aan gerechtigheid?
Uschi Poesmans: ‘Wraak en gerechtigheid zijn niet noodzakelijk hetzelfde. Gerechtigheid gaat eerder over het herstel van innerlijke balans en emotioneel welzijn dan over het vergelden van pijn. Het draait om het vermogen om onze kwetsuren te helen en achter ons te laten. Wraak kan soms onmiddellijke bevrediging bieden, maar leidt zelden tot langdurige innerlijke voldoening. Het kan zelfs resulteren in verdere conflicten en meer pijn, en het kan leiden tot een vicieuze cirkel van negatieve emoties.
Misschien is het beter om gerechtigheid in dit geval te beschouwen als het gevoel dat je krijgt wanneer je al die emotionele last en blauwe plekken los kan laten. Dan blijf je niet hangen in de pijn die je is aangedaan, maar kan je verdergaan. Dat betekent niet dat je goedkeurt of zomaar accepteert wat er gebeurd is. Het betekent dat je jezelf geneest van die pijn, zodat je weer kan groeien.’
Tekst: Nele Reymen, met dank aan klinisch psycholoog en gedragstherapeut Uschi Poesmans
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
