‘Als een partner herhaaldelijk geen respect heeft voor andermans grenzen en er niet over wil praten, is de kans op emotionele schade groot.’
Giftige liefde: zo herken jij een toxische relatie en doorbreek je dat patroon
In haar boek ‘Ziek van Liefde’ doorbreekt relatietherapeut Vanessa Muyldermans het taboe rond emotionele en psychische mis(be)handeling in relaties. Zo leren zowel plegers als slachtoffers toxische liefde herkennen en die cirkel te doorbreken.
Om emotionele of psychische mis(be)handeling in een relatie te herkennen, moet je eerst begrijpen wat een gezonde relatie in een ongezonde verandert. Mis(be)handeling komt namelijk niet vanuit het niets. Het sluipt langzaam een relatie binnen. Een gezonde relatie bestaat uit een aantal hoekstenen zoals voldoen aan relationele en individuele behoeften, veiligheid, vertrouwen en (emotionele) rust, verbondenheid, wederzijds respect en appreciatie, affectie en intimiteit, zelfstandigheid/autonomie en samenhorigheid/betrokkenheid in een evenwichtige verhouding, open en transparante communicatie en een gevoel van erkenning bij ruzie of conflicten. Een ongezonde relatie is er eentje waarin die belangrijke zaken – bewust of onbewust – over het hoofd gezien worden of onvoldoende tot ontwikkeling komen.’
Wat wil ik?
‘Behoeftes zo veel mogelijk vervullen lukt het best als je regelmatig aan introspectie doet. Zoek uit wat jouw (huidige) behoeftes zijn en wat jij belangrijk vindt. Leer jezelf kennen. Om een goede relatie uit te kunnen bouwen, moet je eerst weten wat jij zelf wil, wat jij nodig hebt, wat jij kan en wat je wil ondernemen om dat te bereiken. Wanneer je dat voor jezelf weet, kan je dingen ondernemen om je wensen en behoeftes te verwezenlijken, én kan je die zaken ook aan je partner communiceren (en vice versa). Duidelijk communiceren is key, want hij/zij/die is de helft van de relatie en je zal hem/haar/hen duidelijk moeten maken wat je behoeftes zijn. Anders kan je partner ze niet kennen en er ook niet aan proberen te voldoen.’
Vele vormen van geweld
‘Een relatie is ongezond als je lange tijd te veel behoeftes niet bevredigd hebt of krijgt, als je te veel compromissen moet sluiten en je te ver uit je comfortzone moet komen om je behoeften en/of die van je partner ingevuld te krijgen. De alarmbel zou moeten rinkelen als jij of je partner heel regelmatig dingen doen die jou/hem/haar/hen boos, verdrietig, onzeker… maken en wanneer er (mettertijd) een langdurige spanning heerst waarover niet kan worden gepraat en jullie er niet in slagen daarover te leren praten. Maar wanneer is er nu sprake van partnergeweld? We associëren geweld vaak met fysieke agressie, maar dat is niet de enige vorm van geweld die zich tussen partners kan voordoen. Geweld in al zijn vormen is een ernstige bedreiging van het normale, vrije en individuele bestaan. De eigen vrijheid van handelen wordt daarbij ontkend en ontkracht. Je kan niet meer gaan en staan waar je wil door een gebroken been, maar dat kan evengoed gebeuren door een mentale bedreiging als angst. Zo is iemand angstig maken ook gewelddadig, net als uitgelachen worden in het openbaar, onzeker gemaakt worden, afgesloten worden van sociaal contact… Daarom vind ik het woord “mis(be)handeling” beter: er zit meer nuance in. Het omvat beter het geheel van acties (of het gebrek daaraan) die schade kunnen veroorzaken. Het geeft ook aan dat er verschillen in intensiteit mogelijk zijn en dat het opzettelijk of onbewust kan gebeuren.’
Liefde is... Je samen volproppen met junkfood. ZIEN: deze 14 illustraties laten zien dat liefde in de kleine dingen zit
Makkelijker gezegd dan gedaan
‘Over het algemeen geldt: als je partner herhaaldelijk geen respect heeft voor jou en je grenzen, en er niet over wil praten (of vice versa), is de kans groot dat je daar emotionele schade van zal ondervinden. Dat is zeker het geval als je al oplossingen hebt proberen te zoeken en aanreiken, maar die in de wind worden geslagen. Niemand kan dagelijks of wekelijks verwensingen en verwijten naar het hoofd geslingerd krijgen zonder zich daar rot over te voelen. Nochtans proberen heel wat mensen foute uitlatingen en boos, agressief en imposant (verbaal) gedrag weg te redeneren: “Hij/zij/die heeft het even moeilijk” of “Hij/zij/die heeft zijn/haar/hun emoties nu eenmaal moeilijker in de hand”. Mensen zijn zich er soms wel van bewust dat er dingen gebeuren die niet oké zijn, maar zoeken en vinden er een reden voor. Als je er middenin zit, is het voor niemand makkelijk om in te zien dat je mis(be)handeld wordt en om dat te accepteren en te benoemen, laat staan om ertegen in opstand te komen. Het is ook niet zo dat je meteen tot aan je nek in de problemen zit. Partnermis( be)handeling sluipt je relatie binnen. Het begint met één vervelende, vernederende, kleinerende opmerking of een verheven stem in een ruzie. Dat kan echter in de beste relaties al eens gebeuren. Na één ongelukkig voorval of uitgelopen discussie zet iemand z’n partner doorgaans niet aan de deur. Maar als zulk gedrag blíjft aanhouden én als er niet over gepraat kan worden omdat de openheid en bereidheid daartoe afwezig zijn, is er wel degelijk een probleem.’
Als een partner herhaaldelijk geen respect heeft voor andermans grenzen en er niet over wil praten, is de kans op emotionele schade groot.
Eerste tekenen
‘De eerste tekenen van mis(be)handeling zijn – in tegenstelling tot wat je zou verwachten – meestal op te merken bij het slachtoffer en niet bij de pleger. Wanneer je het gevoel hebt dat je steeds vaker ontgoocheld wordt of steeds langer in ergernissen blijft hangen en/of steeds meer en moeilijkere compromissen moet maken, is het belangrijk om daarbij stil te staan en de boel even voor jezelf onder de loep te nemen. Het zou je een bepaalde “klik” moeten geven: “Oei, is dit nog oké?” Vraag je af wie je als persoon, als individu (nog) bent en wie je eigenlijk wil zijn. Welk vervelend gevoel wordt door jezelf veroorzaakt en wat misschien niet of zelfs eerder door je partner? Denk na over hoe je jezelf denkt te moeten gedragen ten aanzien van de partner. Wat wil je wel doen en wat niet? Wat wil je wel verdragen en wat niet? Waarover wil je wel een compromis sluiten en waarover niet? Uiteindelijk moet je zelf beslissen waar voor jou de grens van het aanvaardbare ligt om van een gezonde, evenwichtige en voor beide partners bevredigende relatie te kunnen spreken.’
Hulp inschakelen
‘Wanneer mensen iets moeilijks of ingrijpends meemaken, is het kunnen terugvallen op een ondersteunend sociaal netwerk altijd een positieve, beschermende factor tegen negatieve gevolgen. Maar om op anderen te kunnen terugvallen en hun ondersteuning te krijgen, moet je als slachtoffer eerst je verhaal bij hen kunnen/ willen/durven doen. De meeste slachtoffers zullen eerst voor zichzelf een soort van kosten-batenanalyse uitvoeren om uit te maken of ze de stap zullen zetten: erover praten tegen formele (politie, artsen, psychologen…) of informele (familie of vrienden) personen. In twee derde van de gevallen zal men zich – in eerste instantie – eerder wenden tot vrienden of familie en veel minder tot bijvoorbeeld de politie of artsen. Die eerste stap zetten slachtoffers voornamelijk wanneer ze denken dat het hen zal helpen om zich beter te voelen, dat het rechtvaardigheid zal brengen of ze advies zullen kunnen inwinnen. Maar het ook meedelen van de mis(be)handeling aan formele instanties kan ervoor zorgen dat je bepaalde tools aangereikt krijgt om ermee om te gaan.’
Je bent of kent vast zo’n koppel! Dé relatietrend onder de millennials: het DINK-koppel
Welke aanpak wanneer?
‘Voor alle situaties van partnermis(be)handeling geldt: als de veiligheid – fysiek maar ook emotioneel – van de partners en/of andere gezinsleden bedreigd wordt, moet die eerst opnieuw gegarandeerd worden. Het creëren van een stabiele veiligheid is een cruciale voorwaarde om de volgende stappen te kunnen zetten. In geval van liefdesterrorisme, waarbij het partnergeweld een eenzijdig karakter heeft, hebben we te maken met een pleger die geen inzicht wil en/of kan hebben in zijn/haar/hun gedrag. In zo’n situatie is elke vorm van hulp voor de partners samen, zoals relatietherapie, af te raden. Dat type plegers moet op z’n minst eerst een individuele weg afleggen om inzicht te krijgen in zichzelf en om daaraan te werken. Alleen zo kan hij/zij/die op het punt komen waarop hij/zij/die kan kijken naar wat dat gedrag ook met anderen kan doen. Om samen naar de relatie te kijken is er naast zelfinzicht ook engagement naar de partner en de relatie nodig, alsook het geloof dat jullie dit beiden willen en samen kunnen. Als er niet wordt voldaan aan die voorwaarden, is het onmogelijk om op een veilige, constructieve en respectvolle manier naar de relatie te kijken.’
In alle situaties moet eerst de veiligheid opnieuw gegarandeerd worden, een cruciale voorwaarde voor de volgende stappen.
‘Bij een eenzijdig maar niet-‘liefdesgeterroriseerd’ verhaal denk ik dat het goed is om eerst met de ene partner te gaan kijken naar wat ervoor zorgt dat hij/zij/die zo reageert en wat zulke reacties met een partner doen, om dan te gaan kijken naar hoe hij/zij/die dat kan gaan veranderen. Ik raad aan om eerst individuele begeleiding te starten. Wanneer beide partners daar ver genoeg in staan en ze dat allebei willen, kan er koppelbegeleiding opgestart worden. Bij situationele en/of tweezijdige partnermis(be)handeling, waarbij het gedrag getriggerd wordt door fout aangeleerde patronen, omstandigheden, externe factoren… en niet doelbewust is, is relatietherapie erg aan te raden. Het is dan de bedoeling om samen naar de gebeurtenissen en dieperliggende dynamieken te gaan kijken en te weten te komen waar die vandaan komen. In zo’n situatie kunnen partners leren uitzoeken wat hen zo hevig doet reageren en hoe ze hun gevoelens op een veilige en zorgzame manier kunnen delen met hun partner. Daarnaast leren ze wat hun gedrag met hun partner doet en welke diepere emoties er misschien onder het uiterlijke gedrag en de hevige reacties van hun partner zitten. Wanneer beide partners weten wat er op zo’n moment met hen gebeurt, kunnen ze het herkennen, stoppen en proberen te voorkomen. Ze kunnen dan leren hoe ze op een andere manier met interne en externe, individuele en relationele, acute en chronische triggers kunnen omgaan.’
Opgelet: manipulator aan het werk
‘In sommige gevallen van partnermis( be)handeling is er sprake van specifieke manipulatietechnieken. Door twee van de meest voorkomende technieken te leren herkennen kan je ze ook leren begrijpen en ze een halt toeroepen.’
Een gouden tip voor alle stelletjes: TIP: deze alledaagse activiteit kan je relatie versterken
WAT IS LOVE BOMBING?
‘De letterlijke vertaling van love bombing is bombarderen met liefde. Het is de benaming voor overdreven liefdevol gedrag. De bombardeerder gaat de ander erg verwennen met bijvoorbeeld cadeaus en overdreven gebaren. Die weigeren wordt niet geaccepteerd. Hij/zij/die geeft ook veel complimentjes. Lijkt lief, maar trop is altijd te veel. Love bombers eisen namelijk al je aandacht op en proberen je ervan te overtuigen dat jullie de enige ware soulmates zijn. De enorme intensiteit van de ander kan je erg overweldigen. Een love bomber wil snel volgende stappen binnen de relatie zetten en raakt erg overstuur als jij je grenzen daarin aangeeft en bepaalde dingen dus niet (zo snel) wil. Het maakt niet uit hoeveel tijd, aandacht en liefde je geeft, voor de love bomber is het nooit genoeg. Natuurlijk is het normaal en gezond om elkaar regelmatig te complimenteren en attenties te geven, maar in een “normale” situatie doet je partner dat om je gelukkig te maken en de relatie te versterken. Love bombing is daarentegen een manipulatietechniek om iemands vertrouwen en genegenheid te winnen met als bedoeling de ander binnen te halen en controle over hem/haar/hen te krijgen. De love bomber zal zijn/haar/hun aandacht verliezen als jij je niet gedraagt zoals hij/zij/die dat wil. Als jij een avond op café gaat met collega’s of een weekendje weg bent met vrienden, zal de love bomber zich aan de kant geschoven voelen en van jou verwachten dat je je plannen afzegt. Doe je dat niet, dan gaat de love bomber gewoon op zoek naar een ander slachtoffer.’
Loopt het gedrag van je partner alsnog de spuigaten uit? Weet dan dat je altijd kan en mag kiezen om ermee te kappen.
WAT IS GASLIGHTING?
‘Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie waarbij twee mensen betrokken zijn. De gaslighter is degene die de manipulatie (initieel) uitvoert. Een gaslighter probeert een partner van diens ongelijk te overtuigen door binnen een meningsverschil of conflict dingen te zeggen als: “Nee, dat herinner jij je verkeerd” of “Dat heb jij verkeerd begrepen”. Het ligt met andere woorden altijd aan jou. Een gaslighter probeert systematisch verwarring te scheppen in je hoofd en je een schuldgevoel aan te praten om je kwetsbaar te maken. Gaslighting kan echter alleen werken als de partner dat toestaat. Vind dus de moed om niet (langer) aan het spelletje mee te doen en te zeggen: “Hier stopt het, ik ben niet akkoord met wat je zegt.” Durf op je gevoel en interpretatie te vertrouwen. Besef dat je andermans goedkeuring niet nodig hebt en dat vooral die van jou belangrijk is. Zorg ervoor dat je jezelf blijft en dat de aanpassingen die je doet niet gaan wringen. Loopt het gedrag van je partner alsnog de spuigaten uit? Weet dan dat je altijd kan en mag kiezen om ermee te kappen. Iemand die je constant bekritiseert en kleineert om zich beter te voelen, past misschien gewoon niet bij je.’
Meer lezen?
Wil jij meer leren over partnermis(be)handeling of ben je op zoek naar tools om met een toxische relatie om te gaan? In haar boek Ziek van Liefde gaat relatietherapeut Vanessa Muyldermans dieper in op de oorzaken, gevolgen en oplossingen. Vanessa Muyldermans, Ziek van Liefde – € 24,99 – Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts.
Tekst: Elien Geboers, met dank aan relatietherapeut Vanessa Muyldermans.
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
