Vandaag is het de Internationale Dag tegen Vrouwenbesnijdenis. De Brusselse politica Assita Kanko (38) zet zich al jaar en dag in voor de rechten van vrouwen. In haar geboorteland Burkina Faso werd Assita genitaal verminkt toen ze vijf jaar oud was.
Assita’s vrolijke verschijning zou nooit kunnen verraden welke bagage ze met zich meedraagt. Ze is een goedlachse vrouw die recht in haar zachtroze hakken staat en zichtbaar geniet van haar vrouwelijkheid. Om dat punt te bereiken, heeft Assita moeten knokken. De Brusselse politica werd immers geboren in een land waar vrouwenrechten allesbehalve vanzelfsprekend zijn en werd jarenlang met dat onrecht geconfronteerd. Vandaag laat ze zich door niemand de mond snoeren en heeft ze maar één doel voor ogen: gelijke rechten voor elke vrouw. ‘Als ik ooit minister word, wil ik minister van Defensie én van Vrouwenrechten zijn. Want de grootste oorlog die trouwens niemand bespreekt, is de stille oorlog die men elke dag opnieuw tegen miljoenen vrouwen en meisjes voert’, aldus Assita, die ook auteur is van het boek De tweede helft, tijd voor een nieuw feminisme.
Je bent een Brusselse politica en strijdt al jarenlang voor vrouwenrechten. Beschouw jij jezelf als een feminist?
‘Ik ben altijd feminist geweest, zelfs nog voor ik de betekenis van het woord kende. Eigenlijk vraag ik niets anders dan dat iedereen het eerste artikel van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens respecteert. Met andere woorden: dat élk mens vrij geboren is en dezelfde rechten heeft, dat er géén verschil is tussen mannen en vrouwen. Maar vandaag stel ik vast dat dat nog lang niet het geval is. Sterker nog: we moeten mensen er nog altijd van overtuigen dat de strijd nog niet gestreden is. De wereld telt nog steeds miljoenen vrouwen die elke dag opnieuw onderdrukt worden, omdat ze door hun cultuur of traditie als minderwaardig worden beschouwd. Denk maar aan al die meisjes die vóór de geboorte worden geaborteerd, omdat de familie geen dochter wil verwelkomen.’
Je roots liggen in Burkina Faso. In wat voor gezin ben je opgegroeid?
‘Mijn jeugd bracht ik onder andere door in Kéra, Ténado, Koudougou en Ouagadougou in Burkina Faso. Ik ben de oudste van het gezin en heb vier broers en een zus. Mijn vader was leerkracht. Hij zag lesgeven als zijn morele plicht, omdat hij anderen de middelen wilde aanreiken om zelfstandig te leven. Ik heb veel van hem geleerd. Hij deed me geloven dat het normaal is om als vrouw ambitie te hebben en heeft me ook geholpen om mijn doelen te bereiken. Maar in Burkina Faso en tal van andere landen heerst er een absolute scheiding van rechten en plichten tussen mannen en vrouwen.’
Op welke manier heb je dat ervaren?
‘Omdat ik geboren werd als vrouw, moest ik mijn moeder in de keuken helpen, terwijl mijn broers naar hartenlust mochten spelen. Ik mocht zelfs niet fluiten, want in Burkina Faso geloven ze dat wanneer een slang die fluittoon hoort, je doodgeboren kinderen krijgt. Dat is regelrechte onzin, maar stel dat er later geen kinderen komen, is het de schuld van de vrouw. In heel wat landen worden meisjes eigenlijk opgevoed om de perfecte dienares van haar toekomstige man en zijn familie te zijn. Tegen die mentaliteit heb ik me altijd verzet. Dat tot grote frustratie van mijn moeder, want door mijn gedrag bracht ik haar vaak in verlegenheid en kreeg ik dikwijls straf.’
Ik las boeken over vrouwenbesnijdenis, maar die gingen vaak enkel over de verminking, terwijl ik net wilde weten hoe je verder kan leven.
Door de traditie en cultuur waarin je opgroeide, werd je besneden toen je vijf jaar was. Herinner je je dat gruwelijke moment?
‘Toen ik vijf was, had ik een vriendin die Félicité heette. Ik droomde ervan om een namiddag bij haar thuis te spelen, maar dat mocht niet omdat ze het kind van een alleenstaande mama was. Toen ik van mijn moeder op mijn vijfde verjaardag dan toch de toestemming kreeg, was ik dan ook in de wolken. Ik had geen flauw vermoeden dat mijn bloedeigen moeder me naar een besnijdster zou lokken. Zelfs toen we het huis van Félicité voorbij wandelden, rook ik geen onraad. Ik vertrouwde haar blindelings, maar bij mijn vriendinnetje ben ik nooit geraakt. Op de markt waar we passeerden, werd ik door een aantal oudere vrouwen hardnekkig vastgegrepen. Ze namen me mee naar een verlaten pand, waar ik vier angstige meisjes al bloedend op de grond zag zitten. Voor ik het goed en wel besefte, nam een van de oudere vrouwen een scheermes bij de hand, terwijl de andere mijn benen stevig vasthielden. Enkele ogenblikken later werd ik besneden. Doordat ik nog zo jong was, had ik geen idee welke onrechtvaardige gruwel me overkwam. Daarna bleef ik achter met gevoelens van angst, onrecht, schaamte en pijn.’
Je schreef over die gruwelijke ervaring het boek Omdat je een meisje bent . Is dat in zekere zin een vorm van verwerking?
‘Ik wil niet bij de pakken blijven neerzitten en kijk verder dan het verleden. Ik denk vaak aan een tekening die ik als kind met mijn vader maakte. Daarop staat een meisje op blote voeten afgebeeld, die op de tippen van haar tenen staat om over een muur te gluren. “Dat is kennis”, vertelde mijn vader me. Omdat je een meisje bent gaat over de genitale verminking die ik zelf meemaakte, maar des te meer over hoe je nadien weer rechtstaat. Toen ik besneden werd, had ik graag zo’n boek willen lezen. Jaren spookten er vragen door mijn hoofd waar ik maar geen antwoord op vond. Ik las boeken over vrouwenbesnijdenis, maar die gingen vaak enkel over de verminking, terwijl ik net wilde weten hoe je verder kan leven. Dat boek heeft vooral bij mijn moeder heel wat teweeggebracht. Ze was razend, omdat iedereen zou weten wat ze me had aangedaan. We hebben mijn besnijdenis meer dan 25 jaar lang doodgezwegen, maar uiteindelijk is het boek de aanleiding geweest tot een noodzakelijk gesprek.’
Is de band met je moeder volledig hersteld?
‘Die kan nooit helemaal hersteld worden. Na een besnijdenis is de band die je hebt, nooit meer dezelfde. Ik heb mijn moeder jaren niet vertrouwd en werd overmand door schuldgevoelens omdat ik niet naar haar keek zoals naar mijn vader. Toch heb ik het gevoel dat ze mijn hand weer vasthoudt, nadat ze die eerder had losgelaten in het huis waarin ik werd besneden. Ze staat achter de boodschap die ik breng en aanvaardt het verleden. Nu is ze een andere vrouw, die opkomt voor haar rechten en nee durft te zeggen. Ik ben fier op haar.’
Met welke waarden voed je je 8-jarige dochter op?
‘Ik wil dat Axelle haar dromen najaagt en dat ze beseft dat het meer dan oké is om voor jezelf te kiezen. Mijn dochter is geboren in België, maar in Burkina Faso zou ik haar op dezelfde manier opgevoed hebben. Waar ik ook ben: ik ben en blijf dezelfde Assita die blijft strijden voor gelijke rechten. Door mijn werk en mijn passies ben ik een drukbezette mama, maar Axelle is trots op wat ik doe. Voor jezelf kiezen vind ik een van de mooiste levenslessen die je je kinderen kan bijbrengen. Veel vrouwen zorgen immers voor iedereen, maar vergeten zichzelf. Ik kom graag goed voor de dag, maar dat hebben mannen toch ook? Ik vind het heerlijk om te genieten van mijn vrouwelijkheid en ben gek op jurkjes, schoenen en lippenstift. Ik ga twee keer per week naar de kapper, en dat is ook mijn goed recht. Wat mijn man daarvan vindt? I don’t give a damn , maar hij steunt me in alles wat ik doe. Toch is dat niet altijd zo geweest. We zijn zelfs een tijdje uit elkaar geweest, maar nu begrijpen we elkaar beter dan ooit. Ik geloof dat mensen écht kunnen veranderen. En als ze dat doen, schud ik hen met plezier de hand.’
Veel vrouwen zorgen immers voor iedereen, maar vergeten zichzelf.
Sinds 2004 vertoef je in België. Heb je nog veel contact met je familie in Burkina Faso?
‘We gebruiken vaak WhatsApp om met elkaar te spreken. Begin januari bracht ik een bezoek aan mijn geboorteland. Op vlak van vrijheid van meningsuiting is er heel wat vooruitgang geboekt, maar de situatie blijft schrijnend. Mannen zwaaien er maar al te vaak de plak, terwijl vrouwen amper werk vinden en als lustprooi worden beschouwd. Zolang er geen gelijkheid is tussen mannen en vrouwen, zal er nooit sprake zijn van democratie. ’
Hoe bekijk je de situatie op vlak van vrouwenrechten in ons land?
‘Toen ik op mijn 24ste Burkina Faso verliet, beschouwde ik Europa als de plek van verandering en verlichting. Maar de realiteit is jammer genoeg anders. Ik woon en werk nu al meer dan tien jaar in Brussel, maar ook in België worden vrouwen gediscrimineerd en subtiel onderdrukt. Denk maar aan de loonkloof, huishoudelijk geweld of seksisme. Zelfs in Europa is er sprake van genitale verminking en kindhuwelijken. De bevolking staat er vaak niet bij stil, maar het gebeurt ook in de westerse samenleving. Dat is een van de redenen waarom ik politiek actief ben. Ik wilde vroeger journalist worden, maar ik ben daarvoor te ongeduldig. Ik wil dat het onrecht waar miljoenen vrouwen dagelijks mee te maken krijgen, meteen stopt.’
Ook in België worden vrouwen gediscrimineerd en subtiel onderdrukt. Denk maar aan huishoudelijk geweld of seksisme.
Vrouwenrechten horen vanzelfsprekend te zijn, maar dat is vaak niet het geval. Welke oplossing heb jij daarvoor?
‘Ik geloof in economische zelfontplooiing. Ik vind bijvoorbeeld dat zwangerschapsverlof opgedeeld moet worden tussen man en vrouw. Zweden past dat principe toe. Die ouders zijn vaak erg gelukkig, net omdat ze een ander aspect van het ouderschap ontdekken, hun kind leren kennen en hun partner beter begrijpen. Het huidige opvoedings- en onderwijssysteem leert meisjes dat ze later in de hoek moeten zitten, maar we moeten dat beeld ombuigen, zodat kinderen opgroeien met minder stereotypen, wel met een correct rolmodel. Daarnaast vind ik dat men de wet beter moet toepassen. Het kan toch niet zijn dat slechts 4 % van de klachten wegens verkrachting effectief leidt tot een bestraffing van de dader? Als ik ooit minister word, wil ik minister van Defensie én van Vrouwenrechten zijn. Want de grootste oorlog die niemand bespreekt, is de stille oorlog die men elke dag opnieuw tegen miljoenen vrouwen en meisjes voert. ’
Wat hoop je in de toekomst te bereiken?
‘Ik wil elke dag bijdragen tot de gelijkheid tussen man en vrouw. Onlangs stond ik op de Franstalige variant van de Boekenbeurs. Samen met Axelle ging ik naar een signeersessie van een auteur die een boek had geschreven over de oorlog. Wanneer hij signeert, tekent hij altijd een mannelijke soldaat. Toen ik en Axelle aan de beurt waren, vroegen we om een vrouwelijke versie te tekenen. Er zijn toch ook vrouwelijke soldaten (lacht) ? Ik ben dankbaar dat ik dit leven mag leiden en het recht heb om te werken. Niet alleen het juridisch recht, maar ook de mogelijkheid. Anders heb je geen toekomst. Mijn boeken heb ik enerzijds geschreven uit woede, anderzijds uit hoop. Ik wil dat het mensen wereldwijd dwingt om over dit soort onderwerpen te praten. Onlangs kreeg ik een mail van een Vlaamse man. Hij vertelde me dat het lezen van mijn boek hem heeft veranderd. Dat is het mooiste cadeau dat ik kan wensen.’
Tekst: Marijke Clabots / Foto’s: Thomas Legrève
Lees ook:
