‘Mannen moeten bondgenoten worden van vrouwen en hun stem laten horen.’
Punt. vzw over verkrachting in Leuven: ‘Mannen zijn deel van het probleem, dus ze moeten ook deel uitmaken van de oplossingen’
Dinsdag raakte bekend dat een 24-jarige student gynaecologie schuldig is bevonden aan verkrachting en aanranding van een studente in Leuven, maar de misdaad blijft onbestraft. Daar kwam op sociale media heel wat reactie op. Wij spraken Ann De Cnodder, directeur van Punt. vzw, over de rechtszaak en z’n trieste uitkomst.
De verkrachting in Leuven doet erg veel stof opwaaien. Jullie krijgen bij Punt. vzw dagelijks te maken met slachtoffers. Kan je even schetsen hoeveel mensen ermee te maken krijgen?
‘Uit een grondige studie van Ines Keygnaert blijkt dat er naar raming dertigduizend mensen, waaronder ook mannen, per jaar verkracht worden in België. Dat is te vergelijken met de volledige weide van Rock Werchter op een zaterdagavond tijdens het hoofdprogramma. 47 % daarvan is minderjarig. Van die dertigduizend mensen doet amper vier procent aangifte en van deze vier procent is er in ongeveer vijftien procent van de gevallen een veroordeling. Het komt er dus op neer dat 97 % van de daders er ongestraft mee wegkomt.’
97 % van de verkrachters blijft ongestraft.
De vrijspraak van de student uit Leuven kwam als een grote shock. Wat denken jullie wanneer jullie zoiets lezen?
‘Onze organisatie vertolkt de stem van de lotgenoten, en bij lotgenoten komt zoiets altijd héél hard binnen. Die straffeloosheid is een probleem, zeker als je weet dat er maar een paar verkrachters rondlopen die effectief veroordeeld worden voor hun daden. Wij willen zeker niet polariseren, daders demoniseren of processen in de media voeren. Dat komt de zwijgcultuur trouwens ook niet ten goede, want dan gaan daders in de toekomst nog méér hun handen in onschuld proberen te wassen.’
‘Wat wij wel verwachten, is dat een straf in verhouding is met het leed dat het slachtoffer heeft geleden. In deze situatie heeft de rechter gezegd dat de dader een blanco strafblad en een mooie toekomst heeft, maar hierbij erkent men niet dat het slachtoffer ook een mooie toekomst voor zich had, en dat deze nu misschien wel aan diggelen is geslagen. Er bestaat een disbalans tussen de gevolgen voor het slachtoffer en de gevolgen voor de dader. Wij willen dat er wél een balans is.’
Welke boodschap wordt met deze uitspraak gegeven?
‘Op deze manier wordt geminimaliseerd wat seksueel geweld inhoudt en hoe ernstig de gevolgen zijn voor het slachtoffer. Zo geef je aan potentiële daders het slechte signaal dat ze ermee wegkomen en dat de rechter het niet nodig vindt om daders te straffen.’
Er bestaat nog steeds de misvatting dat een verkrachter altijd een griezel is die uit de bosjes komt. Niets is minder waar.
Waarom worden er nog steeds zo weinig verkrachters gestraft?
‘Dat heeft te maken met het feit dat er nog veel schaamte en taboe rust op seksueel geweld, veroorzaakt door victim blaming. We leven nu eenmaal in een maatschappij die zegt dat meisjes voorzichtig moeten zijn, geen te korte rokjes mogen dragen, niet te veel mogen drinken, moeten oppassen… En als er dan toch iets gebeurt, wordt er automatisch verondersteld dat je als meisje waarschijnlijk iets verkeerd hebt gedaan. Onze hele cultuur steunt op victim blaming en hecht te weinig belang aan het grote leed dat seksueel geweld veroorzaakt. Dat moet veranderen. Het vraagt nog steeds veel moed van slachtoffers om met hun verhaal naar buiten te komen, wat de zwijgcultuur ook in stand houdt. Het zou veel doen als omstaanders en getuigen zich zouden durven uitspreken, om het stilzwijgen te doorbreken of om grensoverschrijdend gedrag of verkrachting in z’n geheel te vermijden.’
‘Er bestaat nog steeds de misvatting dat een verkrachter altijd een griezel is die uit de bosjes komt. Niets is minder waar. Tachtig procent van de verkrachters kent zijn slachtoffer. Denk maar aan een familielid, een klasgenoot, een professor… Er zijn daarnaast veel blinde vlekken, de dader beweert bijvoorbeeld geen verkrachting was, dat het maar een lolletje was, of dat er toestemming was. Er zijn in de realiteit sowieso wel grijze situaties, maar “ik wist het niet” blijft een gemakkelijk excuus. Velen weten het wél, maar ze weten ook dat ze er gemakkelijk mee wegkomen.’
Zit er dan een fout in ons rechtssysteem?
‘Ik ben ervan overtuigd dat rechters in het merendeel van de gevallen naar hun beste vermogen oordelen, maar hun eer en geweten zijn misschien niet goed genoeg gevormd, wat voor onwetendheid zorgt in zo’n zaak.’
Hoe kunnen we dat veranderen?
‘Meer aan preventie doen en mensen informeren. We willen leed voorkomen, dus zowel daders als slachtoffers hebben er alle belang bij om goed geïnformeerd te zijn. Voorkomen is zoveel beter dan genezen. Ik krijg altijd de vraag of het thema een grijze zone is, maar zo grijs is het niet. Een hoog percentage mannen weet wél in welke gevallen ze niet tot seksuele handelingen moeten overgaan. Hun moreel kompas vertelt hen wanneer iets niet oké is. Maar een aantal mannen ziet het toch als een kans en gaan die grenzen overschrijden, omdat ze denken dat ze ermee zullen wegkomen.’
Er zijn ongetwijfeld in het verleden al gelijkaardige zaken voorgekomen. Waarom komt deze zaak zo groot in de media?
‘Ik vermoed dat de tijdsgeest klaar is voor verandering. Er komt elke dag wel iets over het thema in het nieuws. Ook journalisten zijn steeds alerter voor het onrecht en het onevenwicht op vlak van seksueel geweld. We worden ook als publiek meer getriggerd en zijn klaar voor een keerpunt en de media gaan daarin mee. Hopelijk zorgt dit ervoor dat politici bijgevolg meer middelen zullen uittrekken voor deze problematiek.’
Spreek je uit als je ziet dat er grenzen overschreden worden. Steek dingen niet in de doofpot, ook al is het je vriend of broer, maar wijs hen op hun fouten.
Waar is er op dat vlak ruimte voor verbetering?
‘Punt. vzw organiseert groepsgesprekken met lotgenoten om slachtoffers te helpen re-integreren en hun trauma te verwerken. Wij doen dat momenteel met slechts twee medewerkers en heel veel vrijwilligers. Het wordt tijd dat de overheid die taak – die eigenlijk van haar is – van ons overneemt of ons op z’n minst ondersteunt. Ze hebben al zorgcentra opgericht waar slachtoffers na seksueel geweld terechtkunnen en ze hebben ook al het strafrecht verstrengd, dat was broodnodig. Maar in beide gevallen is de schade al aangericht, dus eigenlijk zou er een zorgcentrum ter voorkoming van seksueel geweld moeten opgericht worden. Zo kunnen we alle grijze zones ophelderen. Als daar mensen en middelen voor komen, zou dat al een enorm verschil maken.’
Hebben jullie door deze uitspraak het gevoel dat er nog steeds geen vooruitgang is geboekt sinds de #MeToo-beweging?
‘Er is nog werk aan de winkel, maar #MeToo heeft zeker wel voor vooruitgang gezorgd. De publieke opinie is alerter en er zijn heel wat mensen, maar nog lang niet iedereen, die hun stem kunnen laten horen. Het is nu belangrijk dat dat niet stilvalt, want in Amerika is toxische mannelijkheid helaas aan het zegevieren. In Europa moeten we in eerste instantie proberen om die schade te beperken en zo snel mogelijk nog meer vooruitgang boeken.’
Wat kunnen buitenstaanders doen?
‘Doorbreek de stilte, doe niet mee aan polarisatie, neem je eigen verantwoordelijkheid, spreek je uit als je ziet dat er grenzen overschreden worden. Steek dingen niet in de doofpot, ook al is het je vriend of broer, maar wijs hen op hun fouten.’
Hoe zal deze uitspraak effect hebben op toekomstige aangiftes van seksueel geweld, denk je?
‘Ik denk niet dat het zal zorgen voor een vermindering van aangiftes, want dat cijfer is al enkele jaren stabiel. Ik denk dat het juist goed is dat het debat opnieuw is aangewakkerd en misschien komen er hierdoor wel positieve veranderingen. Ik probeer hoopvol te blijven. Het is goed om een klacht in te dienen, om zo die zwijgcultuur te doorbreken en de ernst van de situatie duidelijker te maken voor de maatschappij.’
Wat kan de maatschappij doen?
‘Ik vind dat het ook aan de mannen is om actie te ondernemen. Zij zijn deel van het probleem, dus ze moeten ook deel uitmaken van de oplossingen. Ik denk dat we elkaar moeten overtuigen om het niet langer te tolereren en dat we aan de overheid moeten vragen om actie te ondernemen en in te zetten op preventie en onszelf en onze kinderen, zowel zonen als dochters, zo goed mogelijk moeten informeren over grenzen.’
Hoe kunnen mannen een verschil maken?
‘Dat begint eigenlijk al op jonge leeftijd en bij de mannen die moedig genoeg zijn om het principe van bro code los te laten en in plaats daarvan te denken aan de veiligheid van zijn dochter/moeder/zus in plaats van vrienden ongestraft hun gang te laten gaan. Mannen moeten bondgenoten worden van vrouwen en hun stem laten horen. Laat dit een warme oproep zijn. Mannen hebben meestal geen een idee van hoe vaak vrouwen angstig zijn in publieke ruimtes. Dat gevoel kennen mannen niet, dus het zou goed zijn om hen hierover te informeren.’
Dat een verkrachter niet aan de slag is als gynaecoloog, vind ik een correct signaal van het UZ Leuven.
De dader is intussen op non-actief gezet door het UZ Leuven. Hoe denken jullie hierover?
‘We hadden natuurlijk heel graag gehad dat de universiteit ook een signaal zou geven, maar we zijn al heel blij met het signaal dat het ziekenhuis geeft. We spreken hier niet over een mogelijke verdachte, maar over iemand die veroordeeld is voor verkrachting. Dat zo iemand niet aan de slag is als gynaecoloog, vind ik een correct signaal van het UZ Leuven.’
Heb je nog een laatste advies?
‘Doe het omgekeerde van wat Elon Musk ooit zei: “Het zwakste aan de mens is zijn gevoel voor empathie.” Daar ben ik absoluut niet akkoord mee. Ik vind empathie net de sterkte van een maatschappij. Door elkaar te begrijpen en ons in elkaars schoenen te verplaatsen, kunnen we naar elkaar toegroeien. Het is belangrijk dat we een zorgzamere en zachtere maatschappij worden, en niet verharden. We moeten elkaar wat meer beschermen en ons uitspreken over de dingen die echt niet oké zijn.’
Heb je vragen over seksueel geweld of wil je met iemand praten? Dat kan, gratis en anoniem. Op 1712.be of tele-onthaal.be kan je chatten, bellen kan op het nummer 1712 (Professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling) of 106 (Tele-Onthaal). Je kan ook bij Punt. vzw terecht voor (juridisch) advies en ondersteuning.
Lees ook:
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
