Kristel Verbeke (46): ‘Ik ben te weinig kind kunnen zijn, dat woog het zwaarste door’

Kristel Verbeke volgt in het tweede seizoen van ‘Zorgen voor mama’ opnieuw enkele jonge mama’s die in armoede leven. Kristel weet waar deze vrouwen doorgaan, want ze had het vroeger als kind ook helemaal niet breed. ‘De dingen die ervoor heel normaal waren, zoals een broodje kopen tijdens de middagpauze op school, gingen plots niet meer‘, vertelt Kristel.

Kristel Verbeke wordt in het nieuwe seizoen van ‘Zorgen voor mama’ opnieuw bijgestaan door twee experten: straathoekwerker Joost Bonte en Claudia Di Vaio van Kind en Gezin. Zij zoeken mee naar oplossingen en bekijken hoe de mama’s hun situatie kunnen verbeteren.

We zien meestal de vrolijke Kristel op tv en op de planken, maar in dit programma ben je een en al serieux.

‘Klopt. Ik zoek heel bewust die balans op. Ik vind het heel fijn om een tweede keer rond die thematiek van armoede te mogen werken, maar tegelijkertijd geniet ik er ook van om comedy op het podium te brengen. Dat zijn twee uitersten van mijn persoonlijkheid en ik mag mijn pollekes kussen dat ik beide kan brengen voor een groot publiek.’

Het onderwerp ligt je nauw aan het hart: kan je even kort vertellen hoe jij in de armoede verzeild raakte?

‘Mijn ouders scheidden toen ik twaalf was. Mijn ene zus bleef bij mijn mama, mijn andere zus bij haar grootmoeder en ik bij mijn vader. Je mag niet onderschatten wat het is om als alleenstaande ouder dezelfde kosten te hebben, maar wel rond te moeten komen met één loon. Mijn papa maakte een aantal verkeerde keuzes en daardoor kregen we het plots financieel heel moeilijk. De dingen die ervoor heel normaal waren, zoals een broodje kopen tijdens de middagpauze op school, gingen plots niet meer.’

Welk effect had dat op jou?

‘Ik was nog heel jong, maar toch merk je dat als kind en dat is heel confronterend. Ik voelde enorm veel stress als er iets betaald moest worden. We deden mee met een broodronde en als de bakker aan de deur stond met de rekening, moest ik als jong meisje zeggen dat er geen geld klaar lag. Dat was heel gênant! Ik wist op den duur perfect wanneer ik bepaalde schoolrekeningen moest afgeven of wanneer de huur betaald moest worden, want ik wist wanneer papa’s loon gestort werd en wanneer er dus nog geld beschikbaar was. Ik wist als er aan de deur gebeld werd dat ik niet mocht opendoen en ik keek in de winkel steevast naar de goedkoopste producten. Dat zijn normaal dingen waar je je als twaalfjarige niet mee bezig hoeft te houden.’

Dat zorgde waarschijnlijk niet enkel voor stress bij je papa, maar ook bij jou?

‘Ja, ontzettend! Vandaag communiceren ouders daar hopelijk meer over met hun kinderen, maar dat was bij ons totaal niet het geval. Ik wist niet waarom we in die situatie zaten en of er ooit licht aan het einde van de tunnel zou zij. Ik was verder ook heel vaak alleen omdat ik geen geld had om toffe dingen te doen met vriendinnetjes of omdat ik mijn papa wilde helpen. Ik ben te weinig kind kunnen zijn, dat woog het zwaarste door.‘

Is er een specifieke situatie die je voor altijd bijblijft?

‘Ja. Na de scheiding van mijn ouders kwam er een wijkagent langs bij ons thuis. Hij vroeg aan mij of alles in orde was. Ik wilde toen schreeuwen: “Nee!” Maar als kind knik je braafjes omdat je niet openlijk durft te praten over alles wat er misgaat of alle problemen die er zijn.’

Draag je dat tot op heden mee?

‘Toch wel. Ik kijk naar de promo’s in de supermarkt, maar ik denk nu alles zó duur is geworden dat we dat allemaal doen (lacht). Bij mij uit zich dat vooral in mijn frigo. Ik kan er niet tegen als onze frigo thuis niet vol is, dan krijg ik stress en móet ik naar de winkel. Ik heb dan het gevoel dat ik mijn dochters geen boterhammen zal kunnen meegeven en dat katapulteert me onmiddellijk terug naar mijn benarde situatie vroeger. Een goedgevulde frigo met verse groentjes en fruit, yoghurtjes en beleg vind ik rijkdom. Ik word daar oprecht gelukkig van.’

Leer je je kinderen ook om zuinig te leven?

‘Ik maak hen heel bewust over wat alles kost, zoals een huis, een auto of naar de supermarkt gaan. Ik vind dat scholen hier meer op zouden moeten inzetten. Geef die kinderen maar wat lessen economie, ik vind dat persoonlijk veel interessanter dan pakweg chemie. Maar het is niet zo dat ze niet mogen profiteren van het leven. Ze gaan op stap met hun vriendinnen, kopen de kledij die ze leuk vinden en maken reisjes. Ik laat ze ook een weekend- en vakantiejob doen zodat ze die extra centjes kunnen gebruiken voor al die toffe dingen.’

Verwen je hen extra omdat jij wil dat ze, in tegenstelling tot jij vroeger, zeker niks tekortkomen?

‘We hebben een heel gelukkig gezinnetje: we hebben een hechte band en we hebben geen financiële problemen. Dat is eigenlijk het mooiste wat je je kinderen kan geven: een jeugd zonder grote zorgen. Verder probeer ik hier een evenwicht in te zoeken. Als we bijvoorbeeld gaan shoppen, dan krijgen ze één broek in plaats van drie. Zij snappen dit ook.’

Waarom focus je in het programma vooral op mama’s?

‘Ik was zelf nog een kind toen ik in armoede leefde, dus ik weet niet hoe het is om als ouder in die situatie te zitten en je kind niet alles te kunnen geven wat zijn of haar hartje verlangt. Dat lijkt me ook het ergste wat je kan overkomen: je kind essentiële dingen zoals een stuk fruit of een schooluitstap moeten ontzeggen gewoon omdat je het niet kan betalen. Mijn hart zou breken! Het is sowieso al niet makkelijk om ouder te zijn, en zeker niet in die situatie, dus ik vind die mama’s zo dapper. Ik heb nu pubers in huis en ik zit soms al met m’n handen in het haar, terwijl wij niet die bijkomende stress hebben van proberen rond te komen iedere maand.’

Denk je dat we als maatschappij onderschatten hoe zwaar armoede mentaal kan doorwegen?

‘Absoluut. Ik betrapte mezelf er ook dit seizoen weer op. Ik dacht bij Erika: wat maakt het nu toch zo moeilijk om je huis op te ruimen? Maar wanneer ik met haar babbelde, merkte ik dat het niet van niet willen, maar van niet kúnnen is. Zij zit zodanig diep dat ze de moed soms niet heeft om uit haar bed te raken.’

Een mama (Erica, red.) zegt in de eerste aflevering dat ze niet weet hoe het voelt om gelukkig te zijn. Ken je dat gevoel?

‘Helaas wel. Ik ben op drie jaar tijd mijn twee zussen verloren en ik weet dat ik toen ook momenten dacht: is dit nu het leven? Ik had toen ook niet de moed om achter m’n bureau te kruipen om te blokken of om te poetsen. Ik herinner me nog dat onze huisbaas zei dat er weleens mocht gekuist worden bij ons thuis, maar ik had er de kracht niet voor op dat moment.’

Veroordelen we mensen in armoede nog te vaak door te zeggen dat het hun schuld is omdat ze niet willen werken etc.?

‘Ik snap dat er soms stereotiep naar hen gekeken wordt. Ik neem mensen dat niet kwalijk, want het is soms moeilijk in te schatten hoe iemand in zo’n situatie verzeild raakt en hoe dit voelt. Daarom ben ik blij dat we een tweede seizoen maken. Iedereen heeft het recht om fouten te maken en domme beslissingen te nemen, want daar leer je uit. Als je financieel in een comfortabele positie zit, kan je het je ook permitteren om een te zware lening of te dure aankoop te doen. Je raakt daar wel weer uit omdat je nog een buffer hebt of een goed netwerk om je heen hebt dat je een handje kan helpen. Als je in armoede zit en je maakt zo’n misstap, dan is die impact veel groter.’

Heb je de mama’s erop voorbereid dat er wel zo’n negatieve reacties/commentaar kan komen?

‘Zeker. We hebben hen nog voor de eerste opnamedag gewaarschuwd dat dit er helaas bijhoort als je op tv komt. Je maakt iets los bij mensen en sommigen voelen de nood om hun ongefilterde mening te spuien online. Toch merkte ik tijdens het eerste seizoen dat anderen dat dan weer counteren in de reacties en zo komt er een interessante dialoog op gang. Je merkt dat de mama’s ook zenuwachtig zijn hiervoor, maar we staan voor, tijdens en zelfs nu nog na de opnames klaar voor hen. Het is niet zo dat we hen na die laatste opnamedag aan hun lot overlieten.’

Doet de maatschappij te weinig om mensen die het financieel moeilijk hebben te helpen?

‘Er zijn veel mooie projecten om die mensen te ondersteunen, maar het plan van aanpak rond armoede zou vanuit onze politiek wel een pak ambitieuzer mogen zijn. Zeker in deze tijd waarin alles zo ontzettend duur is. Zelfs gezinnen die vroeger mooi rond kwamen, komen nu soms in de problemen.’

Hulp vragen is moeilijk, merk je dat die mama’s het lastig vinden om hun trots opzij te zetten?

‘Ik denk dat ze eerder geen hulp durven vragen omdat ze dan toegeven dat ze het zélf niet kunnen en dat ze gefaald hebben als moeder. Dat schuldgevoel naar hun kinderen toe is bij elk van hen zo hard aanwezig. Het is die binnenkant van de armoede die we meestal niet zien.’

Vertel.

‘Mensen in armoede hebben vaak het gevoel dat ze er niet bijhoren. Ze zijn beschaamd, ze raken geïsoleerd, ze krijgen veroordelende blikken. Dat duwt hen vaak nog dieper in de put. Ze moeten élke dag opnieuw al hun moed bijeensprokkelen om te gaan werken terwijl ze in hun achterhoofd denken dat ze toch nooit uit die benarde situatie zullen raken. Daar doe ik mijn hoedje voor af!’

We zien vier verschillende mama’s met een verschillend verhaal, maar wat hebben ze naast die armoede nog gemeenschappelijk?

‘Ze doen altijd álles voor hun kinderen. De kinderen moeten gelukkig zijn en alle kansen krijgen. Zo slaapt een van de mama’s in een piepklein kamertje zodat haar twee kinderen comfortabel in de grootste kamer kunnen liggen.’

Wat hoop je met dit programma te bereiken?

‘Ik hoop dat mensen die in hetzelfde schuitje zitten zien dat ze niet alleen zijn. Het biedt ergens een houvast voor hen. Tegelijkertijd hoop ik het stigma dat anderen over armoede hebben te doorbreken. Ik hoop dat kijkers mee verontwaardigd zijn in de systemen die ervoor zorgen dat mensen in armoede blijven zitten of dat ze in de toekomst stereotiepe reacties achterwege laten. Medeleven mag, medelijden niet, want ik vind het net zo straf wat die mama’s doen!‘

Wat kunnen we zelf doen om mensen die het moeilijker hebben te helpen?

‘Je oren en ogen openhouden, dan zie je wel waar ze je hulp kunnen gebruiken. Mijn grootste tip is: doe normaal tegen die mensen! Sommigen vragen me: “Wat moet ik zeggen tegen hen?” Gewoon wat je tegen gelijk wie anders zou zeggen: hoe mooi het weer is, hoe het op school gaat of welke turnpantoffels je bij Action kocht (lacht).’

Heb je nog contact met de mama’s uit het vorige seizoen en hoe gaat het met hen?

‘We hebben een WhatsApp-groepje waarin we geregeld iets naar elkaar sturen. Er is bij niemand echt een grote wending gebeurd in haar leven. Op sommige momenten gaat het beter met hen, maar op andere momenten krijgen ze weer te maken met grote financiële tegenslagen. Het erge aan armoede is dat je dat zo moeilijk opgelost krijgt. Er is geen wondermiddel voor. Toch zijn ze trots dat ze hun verhaal hebben kunnen vertellen. Ik noem hen mijn ambassadrices in armoede. Ze hebben anderen namelijk geraakt en heel wat mensen hebben enorm veel gehad aan hun getuigenissen.’

Gaan je haren rechtop staan van programma’s waarin met rijkdom uitgepakt wordt?

‘Nee. Er moet voor elk wat wils zijn. Ik kan ook enorm genieten van programma’s zoals “Selling Sunset” op Netflix waarin rijkelui waanzinnig dure villa’s kopen. Ik heb het nu ook veel beter dan de mama’s in het programma, maar moet ik me daar schuldig over voelen? Nee. Ik probeer te helpen waar ik kan en er te zijn voor hen.’

Kon jij je emoties onder controle houden als je die verhalen hoorde?

‘Niet altijd. Bovendien waren de opnames tijdens de coronacrisis waardoor we afstand moesten bewaren terwijl ik eigenlijk niks liever wilde doen dan die mama’s een dikke knuffel geven. Dat kon niet en dat vond ik heel lastig. Ik was de oudste, dus ik had een soort moedergevoel bij die jonge mama’s. Ik heb ze gelukkig achteraf eens goed kunnen vastpakken (lacht).’

Je kan ‘Zorgen voor mama’ elke maandag om 20u40 zien op Eén.

Lees ook:

• Lotte Vanwezemael en Servaas Bingé over ‘Da’s dikke liefde’: ‘Bij elk thema dat je bespreekbaar wil maken, heb je tegenstanders’
• Ozark Henry (52): ‘Ik voelde me soms een toerist tussen die andere artiesten in ““Liefde voor Muziek””‘
• Senne (27) uit ‘Blind Gesprongen’: ‘In mijn toekomstplannen stond absoluut geen verhuis naar het buitenland’