Noëmi Willemen (37): ‘Op sociale media zie je niet onder wat voor druk moeders staan’

In Hindaspotlight gaat Hinda Bluekens (aka Hinda House) op zoek naar bekende en onbekende mensen die buiten de lijntjes kleuren. Zo maakt Noëmi Willemen illustraties over het moederschap, maatschappelijke issues én feminisme.

Wie haar op Instagram of via haar blog volgt, weet dat de tekeningen die Noëmi Willemen maakt, niet alleen lieflijk en mooi bedoeld zijn. Als kersverse moeder begon ze vijf jaar geleden te tekenen om verbinding te zoeken met haar baby, want na een traumatische bevalling ervaarde ze in plaats van de beloofde golf moederliefde vooral schuldgevoel. Ze doopte haar blog dan ook Le Coeur à Marée Basse, ofte: het hart waarin het eb is. Intussen zijn we een paar jaar verder en is Noëmi blijven tekenen, en wel over het moederschap, maatschappelijke issues én feminisme.

Waar ben jij allemaal mee bezig, Noëmi?

‘Ik ben assistent aan de universiteit. Als historica onderzoek ik de geschiedenis van moederen en het moederschap. Als mama vind ik dat een erg boeiende en troostende materie. Dat de verworven kennis enkel in academische kringen blijft hangen, vind ik jammer. Daarom schrijf ik erover op mijn Instagrampagina en op mijn blog. Zo wordt mijn literatuuronderzoek plots concreet en herkenbaar.’

Wat stel je vast over dat moederschap?

‘Uit onderzoek weten we dat het beeld van een witte, heteroseksuele middenklassemoeder de norm is. Dat zien we bijvoorbeeld ook op Instagram. Jammer, want momfluencers zijn allesbehalve representatief. Het beeld dat je op sociale media van het moederschap krijgt, is meestal alleen heel lieflijk. Begrijp me niet verkeerd, dat kan het zeker ook zijn, maar vaak zie je daarnaast niet onder wat voor druk moeders staan. Er wordt nog altijd veel meer van vrouwen verwacht dan van mannen als het over ouderschap gaat. Ze moeten én een goede werknemer én aantrekkelijk én een perfecte mama zijn. Ik wil zeker geen mensen bekritiseren, maar wil wel met een kritische blik naar die ideaalbeelden kijken. Vanwaar komen die? En waarom willen we als maatschappij zo graag dat moeders streven naar perfectie tot ze een burn-out krijgen? Ik wil te weten komen hoe we als feministen kunnen nadenken over het moederschap en hoe we die feministische vlam bij jonge moeders kunnen aanwakkeren.’

Wat vind je van een initiatief als Internationale Vrouwendag?

‘Ik ben daar fan van, al ben ik nog grotere fan van een vrouwenstaking. Geef vrouwen op die dag echte erkenning voor wat ze doen. Veel van het zorgende werk dat vrouwen doen, is jammer genoeg onzichtbaar. Als je hen een dag het werk laat neerleggen, zou pas écht opvallen hoe hard we nodig zijn. En dat kan je dan meteen breder trekken: als het zorgende werk dat niet meteen geld opbrengt, niet altijd door de moeders zelf gedaan wordt, dan wordt het wel gedaan door andere vrouwen. Terwijl ik bijvoorbeeld hard ga werken, poetst een andere vrouw mijn huis. Het is absurd dat ik dankzij mijn dienstencheques een belastingvoordeel krijg, maar dat poetsvrouwen vaak erg slechte verloningen krijgen en geen goede statuten hebben.’

Wat is je voorstel?

‘Ik vind dat dat soort zorgend werk opgewaardeerd moet worden met een deftige verloning. Waarom moeten mensen vaak verschillende slechtbetaalde jobs combineren om het hoofd boven water te kunnen houden als die jobs dan toch zo essentieel zijn? Tijdens deze pandemie is meer dan duidelijk geworden dat het zorgwerk dringend meer erkenning moet krijgen. Volgens mij moeten we als maatschappij echt meer voor elkaar gaan zorgen.’

Heb je het gevoel dat we nu steeds meer tegen de grenzen van het kapitalisme aanlopen?

‘Ik denk dat deze pandemie daar het levende bewijs van is. COVID-19 heeft een ravage aangericht in landen die zich kapot bespaard hebben op zorg en waar er dus geen vangnet is voor dit soort crisis. Dat terwijl virologen al jaren waarschuwden voor een pandemie. De oplossing voor het virus lijkt ook weer kapitalistisch te zijn: vaccins verspreiden die enkel de rijke landen kunnen kopen. Uiteraard ben ik blij dat er een vaccin is, maar met dat soort oplossingen gaan we het klimaat en dus ook onszelf niet redden.’

‘We moeten leren nadenken over hoe we kunnen zorgen voor onszelf, voor de samenleving én voor onze planeet, en dat allemaal op een duurzame manier. Als ik bijvoorbeeld naar de geschiedenis van het moederschap kijk, zijn heel wat black feminists met die problematiek bezig. Het idee van de enige mama die voor haar kindjes zorgt, is een heel westers en wit beeld. In zwarte gemeenschappen rekenen moeders – vaak puur om te overleven – op een netwerk. Dat je voor elkaar kan zorgen als gemeenschap is een bijzonder waardevolle les.’

Dus ‘de feminist’ bestaat niet?

‘Er bestaan sowieso veel verschillende stromingen binnen het feminisme. Vaak ben ik het bijvoorbeeld helemaal niet eens met anderen die zich feminist noemen. Ik denk dat het belangrijk is om in te zien dat het liberaal feministisch ideaal van door het glazen plafond te willen breken, vooral witte geprivilegieerde vrouwen tegemoetkomt. We moeten onder ogen durven te zien dat witte heterovrouwen vaak mee verantwoordelijk zijn voor systemen van onderdrukking. Onze geschiedenis heeft de zwarte, moslim-, gehandicapte en lgbtq+-feministen er te vaak uit geschreven. Hun ideeën lijken vooral in de marge van de geschiedenis van het feminisme te bestaan.’

Waar bots je in je eigen leven op als feminist?

‘Ik bots vooral op het feit dat ik een heel veeleisende job heb, dus ik pas perfect in het plaatje dat ik zelf bekritiseer. Om het weer even over die poetshulp te hebben: we besteden een deel van ons huishouden uit aan een huishoudhulp met dienstencheques. Ik zou daar zo graag een andere oplossing voor vinden. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat zij in eerlijke omstandigheden werken? Hoe kan ik ervoor zorgen dat we op een kameraadschappelijke manier omgaan met elkaar?’

Waarom vind je het zo nodig om kameraadschappelijk te zijn met een werknemer?

‘Omdat zij in mijn huishouden een essentiële collega is. Zonder haar valt de boel letterlijk stil. Ik wil haar niet uitbuiten, maar wil dat zij aan het einde van de maand haar huur kan betalen en goed kan leven. We hebben de mond vol over essentiële sectoren, maar mensen met zorgende functies worden vaak over het hoofd gezien. Hun werk wordt niet naar waarde geschat en hun vergoeding is dus navenant. Zelf draai ik ook mee in die ratrace. Net als bij de meesten is het leven dat ik leid enorm gefocust op mezelf en op mijn gezin.’

Denk je dat wij als maatschappij collectief narcistischer aan het worden zijn?

‘Ik denk dat we gedwongen worden om in de spiegel te kijken en met onszelf bezig te zijn. Veel problemen worden gezien als het probleem van het individu, dus moet het individu die problemen zelf maar oplossen. Heb je een burn-out? Dan moet je naar een burn-outcoach om aan jezelf werken, terwijl we zelden de vraag stellen waarom zoveel mensen een burn-out krijgen. Het is heel moeilijk om uit die vicieuze cirkel te stappen.’

Wat is je hoop voor de toekomst?

‘Ik heb veel en goeie hoop in de jongeren van nu. Het zijn barre politieke tijden, hun leven stond stil door corona en ze erven een uitgeputte planeet. Er wordt veel gezeverd over millennials en generatie Z, maar ik zie vooral veel politiek bewustzijn onder jongeren. Ik hoop dat zij de generatie zullen zijn die een streep zal trekken. Ik hoop dat ze zullen strijden voor fundamentele gelijkwaardigheid en solidariteit, en dat ze ervoor zullen zorgen dat het gedaan is met het leegroven van de planeet. Ze hebben recht op al hun woede en verdienen al onze ondersteuning om die om te zetten in actie.’

Lees ook:

• Leslynn (33): ‘Op een paar dozen na paste ons hele hebben en houden in de caravan. Ook dát is duurzaamheid’
• Graciela Malou Dutrieue (22): ‘Zwart feminisme is zorgen voor iedereen, ongeacht de genderidentiteit’
• Anthony Nti (29): ‘Onze wereld is gebouwd op slavernij, en toch leren we daar niets over op school’