Al sinds een halfjaar is het drama in de crèches. Waarom? De werkdruk ligt te hoog en de vacatures worden maar moeilijk ingevuld. En dat is niet zo verrassend, want kinderbegeleider is de slechtst betaalde job in België. Zij die mee de volgende generaties grootbrengen, puffen onder de enorme druk en krijgen er aan het eind van de maand een habbekrats voor terug. Geen wonder dat het crisis is in de crèches.
Een mens kan zich niet op twee crises tegelijk concentreren, dus slorpt dat verdomde virus al twee jaar lang alle aandacht op. Nochtans verdient de situatie in de kinderopvang ook een overlegcomité of twee. De cijfers zijn even dramatisch. Het afgelopen jaar waren er in totaal 4000 vacatures voor kinderverzorgers, op dit moment staan er nog 738 open. Dat is meer dan ooit tevoren. Een begeleider in een kinderdagverblijf mag in ons land voor acht kinderen zorgen, twee begeleiders voor achttien. Met andere woorden: negen kinderen voor één verzorger. In Europa biedt geen enkel land meer. In Nederland zorgt een opvoeder voor drie kinderen, in Finland en Griekenland voor vier.
In Nederland zorgt een opvoeder voor drie kinderen, in Finland en Griekenland voor vier. In België voor negen.
‘Die negen werd in 2014 vastgelegd in het zorgdecreet. De beleidsverantwoordelijken zijn van oordeel dat het op die manier zou moeten lukken. Bijgevolg worden er op basis van dat cijfer financiële middelen vrijgemaakt, want wij zijn een honderd procent gesubsidieerde sector.’ Aan het woord is Filip Standaert, directeur van Helan Kinderzorg, het vroegere Partena en OZ. Helan heeft 51 crèches. ‘Wij proberen de norm van zeven kinderen per verzorgster te hanteren. In uitzonderlijke omstandigheden, bijvoorbeeld in geval van ziekte, wordt er weleens over dat cijfer gegaan, maar dat zou in principe niet mogen gebeuren.’ In november verstuurde Helan 450 ‘brulbrieven’, onder meer naar de leden van het Vlaams Parlement. Eens geopend, verspreidt de brief het kabaal van een groep kleine kinderen. De actie maakt deel uit van de ‘9 is te veel’-campagne van het ziekenfonds. ‘We vonden dat we als grote actor in de kinderopvang onze nek moesten uitsteken’, vertelt Standaert. ‘De problematiek is al jaren gekend, maar er gebeurt heel weinig.’
Meer dan luiers verversen
Wat houdt die juist in? Heel wat, zo blijkt. ‘Ten eerste is er de enorme werkdruk door de verhouding van één op negen. Mensen denken vaak dat kinderbegeleiders enkel luiers verversen en eten geven, maar ze doen veel meer dan dat. Ze zijn ook bezig met de motorische ontwikkeling, taalontwikkeling en emotionele ontwikkeling van de kleintjes. En dat gedurende de eerste duizend dagen van hun leven, de meest cruciale.’ Al ziet het er in de praktijk soms anders uit. Lisa (29), die al zeven jaar in een crèche werkt, geeft aan dat tijdgebrek de grote schuldige is. ‘Ik krijg vaak de opmerking: “Zo leuk, de hele dag knuffelen en spelen met kindjes!” Ironisch genoeg komen we daar net amper aan toe. Doordat er zoveel kindjes zijn, hebben we bijna geen tijd om iets anders te doen dan de dagdagelijkse verzorging: eten geven, luiers verversen, kindjes in bed leggen, enzovoort. Als we geluk hebben, kunnen we heel even knutselen, maar vaak lukt zelfs dat niet.’
Begeleiders zijn ook bezig met de
motorische en emotionele ontwikkeling
van de kleintjes. En dat in de meest
cruciale periode van hun leven.
Geen loon maar werken
Het meest confronterende getal is misschien wel dat op het loonbriefje van de kinderverzorger. ‘Van alle beroepen in België is kinderbegeleider het slechtst betaalde’, vertelt Filip Standaert. ‘Dat is gebleken uit een onderzoek van Statbel uit september 2020.’ Volgens dat onderzoek verdienen kinderverzorgers maandelijks gemiddeld 2317 euro bruto voor een voltijdse baan. Daarmee komen ze net na schoonmaakpersoneel, veiligheidspersoneel en vuilnisophalers en -verwerkers. Het volgende pijnpunt is een logisch gevolg van de vorige twee: er is amper instroom in de sector en de uitstroom begint erg vroeg. ‘Bij laatstejaarsstudenten kinderzorg komt nauwelijks één op de vijf in een kinderdagverblijf terecht’, zegt Standaert. ‘De rest gaat in de horeca of retail werken of studeert verder. Het gevolg is dat het inmiddels zo’n 42 dagen duurt voor een vacature in onze sector opgevuld wordt. Dat betekent dat als iemand vandaag stopt vanwege een zwangerschap (kinderbegeleidsters stoppen meteen vanwege de risico’s, red.) we zeven weken moeten wachten op een vervanger. Dat is een heel zware periode om te overbruggen, en dat heeft zijn impact op de werkdruk.’
Van alle beroepen in België is kinderbegeleider het slechtst betaalde.
‘De instroom wordt extra bemoeilijkt door de beslissing om kinderbegeleiders nu ook een job aan te bieden in het onderwijs, als ondersteuning in de peuter- en kleuterklas. Er is budget vrijgemaakt voor zo’n 550 personen. Zij krijgen een betere verloning, betere uren en alle schoolvakanties. De keuze is natuurlijk snel gemaakt.’ Bovendien blijven mensen niet tot het einde van hun loopbaan in dienst. ‘Een mooi voorbeeld daarvan: ik ben tien jaar verantwoordelijk voor een van de grootste diensten in Vlaanderen en heb nog maar één iemand met pensioen zien gaan. De gemiddelde leeftijd van onze 450 kinderbegeleiders is 31 jaar.’ Lisa herkent het probleem. ‘Ik denk niet dat ik dit kan doen tot het einde van mijn loopbaan. Na een zware dag vraag ik me soms af hoe lang ik dit volhoud. Maar ik doe het allemaal uit liefde voor de kindjes.’
Gekraakt door corona
De coronacrisis was voor heel wat kinderverzorgers de druppel die de luieremmer deed overlopen. ‘In de eerste vaccinatieronde behoorden kinderbegeleiders niet tot de prioritaire doelgroep, niettegenstaande dat de kinderdagverblijven sinds maart 2020 altijd open zijn gebleven. Dat was een heel zware mentale tik voor kinderbegeleiders. Nu komt er een boosterprik en verplichte vaccinatie in de zorg. Opnieuw worden kinderverzorgers niet als zorg gezien. De rekker staat nu echt op springen.’ Helan hoopt dat het aantal begeleiders per kind tot vijf gebracht wordt, maar beseft dat dat nu nog geen optie is. ‘Daarvoor moet het budget heel erg omhoog’, zegt Standaert. ‘Ik roep niet graag om geld omdat dat de makkelijke optie lijkt, maar in dit geval is het echt nodig. Er moeten een aangepaste verloning en meer medewerkers komen. Het ene hangt nauw samen met het andere. Ik waardeer absoluut de inspanningen die al gedaan werden, zoals de aanstelling van 264 pedagogische coaches, eerder ongezien in het Vlaamse kinderopvanglandschap. Maar ik zie nog steeds geen vooruitgang voor de vele mensen die nu al actief zijn in de sector.’
Ik denk niet dat ik dit kan doen tot het einde van mijn loopbaan. Na een zware dag vraag ik me soms af hoe lang ik dit volhoud. Maar ik doe het allemaal uit liefde voor de kindjes.
Wat zegt Wouter?
De belangrijkste brulbrief werd geadresseerd aan Wouter Beke, Vlaams minister van Welzijn. Hij begrijpt de vraag om de ratio kind-begeleider aan te passen, maar ziet daarin geen kortetermijnoplossing, wel een langetermijnplan. ‘De vacatures raken nu al niet opgevuld’, klinkt het. Op korte termijn werden in deze legislatuur verschillende investeringen gedaan in de kinderopvang. ‘Investeringen in meer plaatsen voor kinderen, in meer personeel en hogere lonen’, klinkt het. Een akkoord dat in maart 2021 werd afgesloten, bevat heel wat maatregelen, voor 120 miljoen euro extra. Er werden onder meer middelen vrijgemaakt voor 264 coaches op de werkvloer en betere loon- en arbeidsvoorwaarden. Verliezen door de coronacrisis (door quarantaines, enzovoort) werden gecompenseerd, aldus minister Beke. Verder wil hij het beroep van kinderverzorger weer aantrekkelijk maken voor jongeren. Hogere lonen werden dus opgenomen in het sociaal akkoord. Beke heeft bovendien de ambitie om de komende twee jaar minstens 1300 mensen op te leiden voor de kinderopvang, van wie 300 mensen die op dit moment niet actief zijn. De minister wil ook werk maken van een positieve beeldvorming over de sector.
Lees ook:
