Tom Waes: ‘De kracht van ““Het verhaal van Vlaanderen”” is dat je alles tot leven ziet komen’

Tom Waes (54) reist in de docureeks ‘Het verhaal van Vlaanderen’ terug in de tijd, van de prehistorie tot nu. ‘In het begin hadden we afgesproken dat ik niet zou interageren met de personages. Maar op de allereerste draaidag trek ik al een speer uit iemand (lacht). Ik kan het niet laten om toch even mee te doen‘, vertelt Tom.

‘Het verhaal van Vlaanderen’ overbrugt in tien afleveringen tienduizenden millennia. Het begint 38.000 jaar geleden in de prehistorie en eindigt in het jaar 2000, en elke aflevering belicht een specifieke periode. Grote maatschappelijke gebeurtenissen en sleutelfiguren worden geënsceneerd waardoor het verleden heel tastbaar wordt. Zo sta je oog in oog met een neanderthaler, vikings of Maria Van Bourgondië en krijg je een unieke kijk op onze geschiedenis. ‘Het is zoals “Reizen Waes”, maar dit keer door onze geschiedenis’, lacht Tom Waes. ‘Het blijft reizen, maar dan tijdreizen.’

Was geschiedenis vroeger een van je favoriete vakken?

‘Ja. Ik had niet zo’n makkelijke schoolperiode, maar als íets me interesseerde dan was het geschiedenis. Als ik nu door de boeken in m’n boekenkast ga, merk ik nog steeds dat er veel meer non-fictie tussenstaat. Toen me de vraag werd gesteld om dit project te doen, was ik dan ook enorm enthousiast.’

Gaat je haar rechtop staan als onze jeugd niet weet wanneer bijvoorbeeld de Gulden Sporenslag plaatsvond?

‘Nee. Helemaal niet. Ik ben de laatste om bij elk historisch feit de juiste datum te plaatsen. Daar draait geschiedenis eigenlijk ook niet om. Ik vind het belangrijker dat je weet waarover het ging, dan dat je de exacte datum weet.’

Hebben we in het algemeen te weinig notie van onze geschiedenis?

‘Absoluut. Ik had het zelf ook een paar keer bij het draaien van deze docu. Je weet over de meeste momenten in onze historie wel iets, maar niet alles en dat is net de kracht van dit programma. Je wil er meer over te weten komen. We weten te weinig over onze geschiedenis omdat het in onze lessen op school eerder theoretisch wordt uitgelegd. Je moet die dingen klakkeloos uit je hoofd leren, waardoor het niet blijft hangen. De kracht van het programma is dat je het tot leven ziet komen.‘

Eigenlijk is de docu een soort geschiedenisboek of -les dat iedereen eens zou moeten zien?

‘Ik hoop het! Zoals je op sommige spelletjes van 6 tot 99 ziet staan, hoop ik dat “Het Verhaal van Vlaanderen” ook boeiend is voor iedereen, ongeacht de leeftijd.’

Zou je het tof vinden als scholen ‘Het verhaal van Vlaanderen’ ook daadwerkelijk in de geschiedenislessen zouden gebruiken?

‘Ik zou dat alleen maar toejuichen! Het maakt de geschiedenis veel levendiger, waardoor het sowieso beter zal blijven hangen bij leerlingen. Op tv zie je ook wel historische documentaires, maar die gaan meestal over de eerste of tweede wereldoorlog terwijl onze geschiedenis natuurlijk veel meer is dan enkel dat.’

Voelde je je comfortabel in die rol als geschiedenisleerkracht?

‘Ja. Omdat het zo niet aanvoelde. Ik ben niet zozeer de leraar, eerder de verwonderde kijker die naar z’n geschiedenis kijkt en er middenin staat. Ik werd echt meegetrokken in dat verhaal!’

Waarom is het belangrijk dat we op de hoogte zijn van onze geschiedenis?

‘Wat er vroeger gebeurde, heeft gevolgen voor de manier waarop we nu leven. Dat kan over heel triviale dingen gaan. Zo komen mosselen met frieten van de Romeinen. Dat ontstond duizenden jaren geleden, maar dragen we mee tot nu. Dat is toch fantastisch?!’

Wat hoop je dat de kijkers bijleren?

‘We hopen vooral dat mensen zich wat meer bewust worden van wat er zich rond hen bevindt of gebeurde. Zo liep ik al duizend keer voorbij de Lakenhalen van Ieper. Dat is een mooi gebouw, maar ik had er geen enkel benul van waarom dit zo belangrijk is. Dankzij de docu wordt het tastbaarder.’

Is er een bepaald historisch feit dat jou volledig van je sokken blies?

‘Grote stukken van de prehistorie. Ik wist niet mammoeten nog niet gigantisch lang zijn uitgestorven. In mijn hoofd leefden mensen niet tussen die gigantische beesten. Maar dan zie je in een museum plots dat een bot van zo’n dier tekenen vertoont van een speer wat erop wijst dat er op hen gejaagd werd.’

Is het ook typisch voor Vlamingen dat we niet trots genoeg zijn op onze geschiedenis?

‘Ik vind het zelf vooral interessant om te weten wát er op dit grondgebied doorheen de eeuwen is gebeurd. We zijn nog niet zo lang Vlaanderen. De mensen op ons grondgebied zijn doorheen de geschiedenis vanalles geweest en daardoor schiet onze identiteit alle kanten uit. Je ziet dat we enorm veranderd zijn doorheen de jaren heen, maar op andere vlakken totaal niet.’

Hoezo?

‘Door al die eeuwen heen zie je dat er nog steeds een gigantisch onderscheid is tussen arm en rijk. Er zijn altijd machthebbers die het volk onderdrukken waardoor er opstand komt. Iedere keer zie je dat opnieuw. We leren duidelijk niet uit onze fouten.’

In welke tijd had jij graag geleefd?

‘De late Middeleeuwen. In een harnas op een paard zitten, dat heeft iets avontuurlijks. Al is dat tegelijkertijd ook een heel barbaarse tijd. De docu is een realitycheck dat je heel blij mag zijn dat we in deze tijd zijn geboren. Vroeger was er toch nog een pak meer miserie!‘

In welke tijd zou je absoluut niet willen geleefd hebben?

‘Tijdens de pest. We waren net met die periode bezig tijdens de coronapandemie. Die laatste was al verschrikkelijk, maar bij de pest stierf 1 op de 3. Dat moet afschuwelijk geweest zijn!’

Zou je bepaalde dingen in de geschiedenis willen hertekenen?

‘Het is achteraf gezien of als je aan de zijlijn staat natuurlijk makkelijk om te zeggen wat beter moest, dat is zoals commentaar geven bij een voetbalmatch. Maar ik zou heel graag alle oorlogen willen hertekenen, al is dat uiteraard niet zo simpel. Zeker omdat veel dingen in onze geschiedenis heel toevallig gebeurden. Als de omsingeling van Antwerpen bijvoorbeeld iets anders was verlopen, dan waren we nu misschien allemaal Hollanders.’

Ben je door dit project anders naar dingen of personen gaan kijken?

‘Ja. Ik heb het niet zozeer met personen, maar wel met tastbare dingen zoals gebouwen of wegen. Door dit te maken wordt alles concreter of dichter bij huis. De oude schilderijen in musea waar ik vroeger gewoon voorbijliep daar word ik nu naartoe gezogen omdat het allemaal veel concreter werd en ik nu de achtergrond ken.’

Welk gevoel hou je over na dit project?

‘Over sommige dingen ben ik echt fier dat ik Belg ben en dat onze voorouders dit hebben verwezenlijkt, maar er zijn ook dingen waar ik me voor schaam.‘

Jullie werkten er maar liefst drie jaar aan. Kostte het bloed, zweet en tranen?

‘Je kan je écht niet voorstellen wat voor een gigantische productie dit is. Er zijn dagen dat ik op de set kwam en dacht: wat voor een circus is dit?! Eindredacteur Jesse Fabré is al drie jaar aan het praten met zo’n honderd professoren. De make-up- en kledij-afdeling maakten honderden historisch accurate pruiken en kledingstukken. Location hunters zochten naar locaties die effectief leken op lang vervlogen landschappen en plekken. Het is werkelijk hallucinant hoeveel werk én bijgevolg tijd hierin kroop.’

Wat is jouw rol?

‘Ik ben de verteller. Maar als je goed kijkt, ga je me in een aflevering ook zien opduiken als figurant. In het begin hadden we afgesproken dat ik niet zou interageren met de personages. Maar op de allereerste draaidag, in de allereerste scène, trek ik al een speer uit iemand (lacht). Ik kan het niet laten om toch even mee te doen.’

Liepen er dingen fout of gebeurden er bloopers?

‘De eerste drie draaidagen waren in Pepinster net toen daar die grote overstromingen waren. Dat was heel zwaar! Als het over grappige dingen gaat, dan vond ik het hilarisch om mensen in kostuums van pakweg Galliërs of neanderthalers tussen het draaien door op hun smartphone te zien tokkelen. Dat was een heel bizar zicht (lacht).’

Zijn jullie bang voor historische foutjes zoals een vliegtuig dat passeerde in ‘Gladiator’?

‘Amai, daar hebben we heel goed op gelet. Dat is ook de grootste angst van het productieteam. In heel wat shots moesten we nadien ook dingen zoals hoogspanningskabels wegwerken om het realistisch te houden. We kregen bij een visie van academici wel de opmerking dat er een gierzwaluw te horen was bij de Romeinen, terwijl die in die tijd nog niet rondvlogen. Excuses daarvoor (lacht).’

Tot slot: waarom moeten we zeker kijken?

‘Omdat je sowieso versteld zal staan van wat zich allemaal afspeelde in de straten waar je dagelijks doorwandelt. Hier zaten Vikingen, er liepen ooit mammoeten rond en op een bepaald moment spraken we allemaal Frans. Laat het gewoon op je afkomen en laat je verwonderen!’

‘Het verhaal van Vlaanderen’ zie je vanaf 1 januari, elke zondag op Eén en VRT MAX.

Lees ook:

• Soe Nsuki (34): ‘Ik heb me heel lang diep geschaamd voor m’n natuurlijk haar terwijl ik nu heel trots ben op mijn afro’
• Nora Gharib in ‘Tiny House Battle’: ‘Ik zou naast mijn tiny house een tweede tiny house nodig hebben voor m’n kledij’
• Tatyana Beloy (37) presenteert ‘Big Brother’: ‘Het is tof dat er steeds meer vrouwen zulke grote programma’s mogen dragen’