Zelfverwonding is allesbehalve een schreeuw om aandacht, iets wat Els beaamt. Ze wist geruime tijd niet waarom ze zichzelf verwondde. Ze kon zich zelfs niet herinneren dat ze dat deed, maar na een jarenlange zoektocht bleek een complex trauma aan de basis te liggen.
‘Voor sommige mensen is zelfverwonding een manier om te ontsnappen aan de realiteit, voor mij was het een methode om terug in de echte wereld te geraken. Het klinkt misschien erg vreemd, maar ik wist lang niet waarom ik mezelf verwondde. Wat nog vreemder zal klinken, is dat ik niet eens in staat ben om me de momenten te herinneren dat ik mezelf toetakelde. Het lijkt alsof ik gaten heb in mijn geheugen. Pas jaren geleden ontdekte ik dat ik mezelf verwondde tijdens dissociaties, wat ik wellicht al begon te doen vanaf mijn kindertijd. Zo wreef ik bijvoorbeeld als kind mijn knieën open met stenen. Dissociaties zijn een soort van verdedigingsmechanisme tegen traumatische ervaringen. Ik heb geen zorgeloze jeugd achter de rug. Mijn vader zei altijd dat liefde niet bestond, een uitspraak die mijn opvoeding typeert (stil). De spanningen thuis liepen geregeld hoog op. Mijn vader had een narcistische persoonlijkheid en terroriseerde zijn gezin. Ik had 24/7 het gevoel dat ik op mijn hoede moest zijn en dat ik geen emoties mocht tonen.’
Ik maakte het mesje schoon, ging naar mijn kamer en deed alsof er niets aan de hand was.
Een andere wereld
‘Op mijn vijftiende sneed ik mezelf voor het eerst. Omdat ik toen in een dissociatie zat, herinner ik me de concrete handeling niet. Ik weet alleen nog dat ik het ene moment een mesje in mijn rechterhand had omdat ik een postzegel wilde verwijderen en dat ik enkele seconden later verschillende sneden in mijn linkerarm had. Ik kan het niet anders omschrijven dan dat ik precies uit mijn eigen lichaam trad, alsof ik in een andere wereld was.’
‘Natuurlijk was ik in paniek toen ik zag wat ik mezelf net had aangedaan, maar op dat ogenblik begreep ik er niets van. Ik wilde vooral vermijden dat iemand het te weten kwam. Ik maakte het mesje schoon, legde het terug in de keukenlade, ging naar mijn slaapkamer en deed alsof er geen vuiltje aan de lucht was. Maar omdat mijn thuissituatie zo onveilig was, begon ik steeds vaker te dissociëren, waardoor zelfverwonding na verloop van tijd een handeling werd zoals een andere.‘
‘Geruime tijd slaagde ik erin om mijn verwondingen te verbergen voor de buitenwereld. Ik droeg uitsluitend kleren met lange mouwen, maar in het zesde middelbaar viel ik door de mand nadat een van mijn klasgenoten littekens had gezien. Toen ze naar de klastitularis stapte, gingen de poppen aan het dansen. Enerzijds was ik doodsbang voor de reactie van mijn ouders, anderzijds was ik opgelucht, want tijdens die periode zat ik heel diep en had ik ook suïcidale gedachten. Toen mama op de hoogte werd gebracht, zei ze dat ze al een tijdje vermoedde dat ik mezelf verwondde. Ik denk dat ze er vanwege de thuissituatie nooit een woord over heeft gerept, wat ik haar niet kwalijk neem, want voor haar was het minstens even moeilijk. Vanaf dan verloor ze me wel geen seconde meer uit het oog en stelde ze alles in het werk om mij te helpen. Niet veel later volgde een opname op de PAAZ (Psychiatrische Afdeling in een Algemeen Ziekenhuis, red.), het begin van de weg naar herstel.’
Meer dan 10 jaar gestopt
‘Het heeft jaren geduurd voordat ik met zelfverwonding kon stoppen. Ik heb meerdere opnames achter de rug, maar zolang ik niet wist waarom ik het deed, kon ik niet geholpen worden. Gelukkig ontmoette ik op mijn 25ste een therapeute die wat dieper ging graven en vaststelde dat ik een complex trauma heb door de gevolgen van emotionele mishandeling en onveilige hechting. Zij gaf me de tip om onder een koude douche te gaan staan telkens als ik het gevoel had dat er een dissociatie-aanval zou volgen en ik vervolgens dus de drang had om mezelf te verwonden. Een tip die mijn leven redde, want na een tijdje had ik voor het eerst het gevoel dat ik de touwtjes over mijn leven in handen had.’
‘Omdat ik niet overal een douche kon nemen, begon ik andere zaken toe te passen, zoals het opsommen van vijf dingen die ik voel, hoor en/of zie. Met succes, want de laatste keer dateert van 2008. Ik ben al meer dan tien jaar gestopt met zelfverwonding en werk intussen als psychiatrisch verpleegkundige. Een prestatie om trots op te zijn, al is het wel jammer dat ik nog vaak beoordeeld word op basis van mijn littekens. Mensen durven weleens te staren, maar ik ben op basis van mijn littekens ook al ontslagen, terwijl ik het net een voordeel vind om de twee kanten van het verhaal te kennen. Want iedereen kan het psychisch moeilijk hebben, zowel jij als ik.’
Heb je nood aan professionele hulp? Op de website www.zelfverwonding.be vind je een lijst van therapeuten in Vlaanderen die ervaring hebben met zelfverwonding en gerichte hulp kunnen aanbieden. Je kan ook contact opnemen met Verwonderd, de Vlaamse vereniging ter preventie van zelfverwonding.
Meer straffe verhalen:
