Opgroeien in een omgeving zonder zorgen is het mooiste geschenk dat je als kind kan krijgen. Maar helaas heeft lang niet iedereen dat geluk... Kevin (28) heeft nooit liefde van zijn ouders gekend en kreeg jarenlang te maken met ernstige vormen van kindermishandeling.
‘Het heeft jarenlang geduurd voor ik me realiseerde dat mijn thuissituatie verre van normaal was. Ik ben opgegroeid in een arm en vooral marginaal gezin. Daarmee wil ik zeker niet zeggen dat arm per definitie marginaal betekent, maar mijn ouders hebben nooit beseft wat de opvoeding van een kind inhoudt. Empathie en inlevingsvermogen waren hen totaal onbekend. Mijn vader was een narcist die zijn gezin als zijn marionetten behandelde. Mijn moeder, zus en ik moesten naar zijn pijpen dansen, of er zou wat zwaaien. Hij had de emotionele intelligentie van een tienjarige en stelde uitsluitend zijn eigen belangen voorop.
Om maar een voorbeeld te geven: tijdens mijn kindertijd had ik een probleem met mijn diafragma, het vlies tussen de maag en de longen. De eerste vraag die mijn vader – die sinds zijn twintigste arbeidsongeschikt is en van een uitkering leeft – aan de dokter stelde, was niet: “Zal mijn zoon beter worden?”, maar: “Kan ik hem dan nu invalide laten verklaren?” Ik kan me niet herinneren dat hij me ooit vroeg hoe het met me ging, wel zijn dagelijkse dosis emotionele chantage. Zo zei hij vaak dat hij naar het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg zou stappen of dat politieagenten me zouden komen halen en me in de cel zouden stoppen omdat ik een slecht kind was. Als kind word je geacht naar je ouders te luisteren en neem je hun woorden voor waarheid aan. Ik geloofde hen dus, waardoor bijvoorbeeld sinterklaasdag voor mij een heel traumatische ervaring was, want in tegenstelling tot mijn vrienden kreeg ik geen cadeautjes.’
Élke dag spaghetti
‘Ik heb tal van herinneringen aan mijn kindertijd, maar geen enkele tovert een glimlach op mijn gezicht. Ik weet nog dat ik thuiskwam en mijn kat dood bleek te zijn. Mijn favoriete viervoeter probeerde door een kantelraam te kruipen, met alle gevolgen van dien. Toen ik vernam dat mijn kat overleden was en vervolgens in tranen uitbarstte, werd ik niet getroost, maar lachte mijn vader me uit en bleef hij maar zeggen dat ik een mietje was. Mijn vader had als missie om mij het leven zuur te maken. Hij spuwde geregeld in mijn gezicht als ik nog maar een vraag stelde, sloeg me af en toe en ging liever naar bordelen met het kindergeld en de uitkering die hij ontving.
Eten was er zelden in huis. Spaghetti was de enige maaltijd die ik elke dag, maar dan ook élke dag, kreeg voorgeschoteld. We gingen bijvoorbeeld ook nooit een weekendje weg of eens op vakantie. Van 1 juli tot en met 31 augustus moest ik me aan een heel strikt schema houden: zo laat mogelijk opstaan, in de zetel gaan zitten, de televisie aanzetten en een hele dag zwijgen. Zo zagen mijn vakanties er jarenlang uit. De enige persoon die er destijds voor me was en van wie ik wél liefde en warmte kreeg, was mijn peter, die jammer genoeg overleed aan leukemie toen ik tien was.
Van 1 juli tot en met 31 augustus moest ik me aan een heel strikt schema houden: zo laat mogelijk opstaan, in de zetel gaan zitten, de televisie aanzetten en een hele dag zwijgen.
De situatie beterde er niet op toen mijn ouders op mijn twaalfde besloten om te scheiden en ik bij mijn vader achterbleef. Vanaf dan had mijn vader nog meer controle over mij. Tussen mijn dertiende en vijftiende werd ik meermaals met darmobstructies opgenomen in het ziekenhuis. Door het gebrek aan een gevarieerd eetpatroon was ik op een gegeven moment al bijna twee weken geconstipeerd. Omdat ik erg veel buikpijn had, belde ik naar de huisarts van wacht. Een beslissing die mijn vader razend maakte, want hij had geen geld om een dokter te betalen.
Toen de dokter een ambulance wilde bellen, wilde mijn vader dat voorkomen. Hij beweerde dat hij me met de bus naar het ziekenhuis zou brengen. Gelukkig liet mijn dokter zich niet doen, want mijn darm bleek gescheurd te zijn. Als ik 48 uur langer had gewacht, had mijn leven aan een zijden draadje gehangen. Telkens als ik zei dat ik buikpijn had, zei mijn vader dat ik normaal moest doen. Als dat geen bewijs is van een totaal gebrek aan empathie...’
In nog slechtere handen
‘Door mijn vader kreeg ik op een gegeven moment ook een afkeer van mezelf. “Homo’s zijn vies” is een uitspraak die vaak over de lippen van mijn vader rolde. Ik wist op mijn dertiende al dat ik op mannen viel, maar daar durfde ik niet voor uit te komen. Dat zou niet in goede aarde vallen, dacht ik. Dat bleek ook effectief op mijn vijftiende, toen ik vanwege mijn geaardheid uit huis werd gegooid. Ik ben toen bij een oom gaan wonen, maar bij hem vond ik ook geen warme of veilige thuis, want hij begon me seksueel te misbruiken.
Ik wist op mijn dertiende al dat ik op mannen viel, maar daar durfde ik niet voor uit te komen.
Tijdens die periode nam ik contact op met het CAW en de politie, maar nadat ik mijn verhaal uit de doeken had gedaan, gingen er nog steeds geen alarmbellen af. Omdat niemand ingreep en er niets veranderde, vluchtte ik daar weg. Ik was nog geen zestien toen ik een veel oudere man ontmoette, die beloofde dat hij voor mij zou zorgen. Door hem belandde ik in het prostitutiemilieu, waar ik uiteindelijk op eigen kracht uit ben ontsnapt. Maar toen ik vervolgens contact opnam met de politie, werd er weer niets gedaan. Ze vonden er niets beter op dan me terug bij mijn vader te plaatsen.
Na alles wat ik had meegemaakt, werd ik nog steeds door niemand opgevangen of ondersteund, en al zeker niet door mijn vader. Als hij geen geld had om eten te kopen, zei hij vlakaf dat ik me dan maar moest prostitueren, dat ik dat gewend was. Het ergste is dat hij mijn verleden gebruikte om tegenover iedereen te beweren dat ik op het slechte pad zat en dat de meeste mensen hém geloofden.’
Drang om het beter te doen
‘Door mijn kindertijd en jeugd draag ik een zware rugzak met me mee, al heb ik uiteindelijk het geluk gehad dat er ook goede mensen mijn pad zijn gekruist. Ik ontmoette mensen die wel in mij geloofden, die me omringden met warmte en liefde, en die een mooie toekomst voor mij zagen. Dankzij hen zag ik mezelf niet langer als slachtoffer en kreeg ik de kracht om een wending aan mijn leven te geven, al is de impact van mijn verleden niet min.
Als kind kreeg ik niet de kans om me emotioneel te ontwikkelen, want ik mocht mijn emoties niet tonen. Dat proces heb ik later in heel korte tijd moeten doorstaan, wat maakt dat ik vandaag stukken volwassener ben dan mijn leeftijdsgenoten. Doordat ik zoveel onrecht heb meegemaakt, heb ik een heel sterk rechtvaardigheidsgevoel. Daarnaast heb ik de behoefte om mezelf te bewijzen en van de wereld een mooiere plek te maken, maar ook de drang om het beter te doen dan mijn ouders.
We gaan er bijna allemaal automatisch van uit dat elk kind in een warm gezin met liefhebbende ouders wordt geboren, maar in realiteit zijn er veel kinderen die elke dag worden verwaarloosd en mishandeld.
We gaan er bijna allemaal automatisch van uit dat elk kind in een warm gezin met liefhebbende ouders wordt geboren, maar in realiteit zijn er veel kinderen die elke dag worden verwaarloosd en mishandeld. Ik ben dan ook van mening dat kinderen krijgen géén recht is. Voor de meeste beroepen heb je een diploma nodig, maar voor het ouderschap – de belangrijkste job ter wereld – is dat niet nodig. Een vriend van mij kent een koppel dat hun kind elke avond een Dafalgan geeft, opdat het goed zou slapen en zij geen slapeloze nachten zouden hebben. Dat is écht niet oké.
Daarom vind ik dat koppels en alleenstaanden die zwanger proberen te worden, eerst een cursus zouden moeten volgen bij Kind & Gezin, en een emotionele-intelligentieproef om na te gaan of ze wel geschikt zijn als ouder. Dat zou veel leed kunnen besparen. Ik ben letterlijk en figuurlijk in de miserie geboren. Op mijn achttiende heb ik mijn vader voorgoed uit mijn leven gebannen. Die mens heeft mij verwekt, en daar is alles wel mee gezegd. Sinds kort heb ik weer contact met mijn moeder. We proberen aan onze relatie te werken, de verloren tijd in te halen en te redden wat er nog te redden valt.’
Een van de gelukkigen
‘Als maatschappij hebben we nog veel te vaak oogkleppen op, zeker als het aankomt op kindermishandeling en verwaarlozing. Er zijn kinderen en jongeren wier realiteit nog veel erger is dan de mijne, doordat ze bijvoorbeeld door hun ouders verhuurd worden aan pedofielen of wekenlang dezelfde kleren moeten dragen zonder dat die gewassen worden. Ik besef maar al te goed dat ik door het oog van de naald ben gekropen en dat ik nog een van de gelukkigen ben. Ondanks alles heb ik de kracht gevonden om nog kansen in dit leven te grijpen, maar velen vergaat het helaas anders.
Als maatschappij hebben we nog veel te vaak oogkleppen op, zeker als het aankomt op kindermishandeling en verwaarlozing.
Ik heb intussen een diploma en een mooie job. Op 28-jarige leeftijd sta ik aan het hoofd van een bewakingsdienst en leid ik een team van een veertigtal bewakingsagenten. In september 2020 start ik met een opleiding tot ambulancier, met als doel om later opleidingen in Afrikaanse landen te geven, zodat de kwaliteit van medische interventies toeneemt. Vroeg of laat heb ik een stabiele relatie en ik weet zeker dat ik op een dag mijn kinderwens zal vervullen, eventueel via draagmoederschap. Met mijn verhaal hoop ik vooral andere slachtoffers te inspireren en een lichtbaken voor hen te zijn. Dan is mijn leed toch niet voor niets geweest.’
De impact van kindermishandeling
‘Er zijn allerlei vormen van kindermishandeling en verwaarlozing’, zegt Ilse Van Campenhout, psychologe bij Vertrouwenscentrum Kindermishandeling en coördinator van chatbox Nupraatikerover.be. ‘Bij fysieke kindermishandeling denken we bijvoorbeeld aan slaan, zowel met de handen als met voorwerpen. Bij onze vertrouwenscentra krijgen we bijvoorbeeld meldingen van kinderen die met de stok of riem geslagen worden of bij wie brandwonden worden toegebracht. Fysieke verwaarlozing wijst eerder op kinderen die onvoldoende eten krijgen en/of geen aangepaste kleding dragen of niet de gepaste medische zorgen krijgen, al kan het tal van gradaties aannemen.
Daarnaast hebben we seksueel geweld en misbruik, wat een combinatie is van de fysieke en emotionele integriteit die wordt aangetast, alsook het emotionele luik. De laatste tijd wordt er meer aandacht besteed aan emotionele kindermishandeling en verwaarlozing. Een goede zaak, want dat type is vaak moeilijker te detecteren, maar daarom zijn de gevolgen niet minder. Het gaat bijvoorbeeld om kinderen en jongeren die frequent worden uitgescholden door hun ouders, te horen krijgen dat ze niets waard zijn en opmerkingen als “Was je maar nooit geboren” moeten slikken. Kortom: kinderen en jongeren die onvoldoende aandacht en liefde van hun ouders krijgen, wat gevolgen heeft voor hun emotionele ontwikkeling.
Hoe vaak kindermishandeling en verwaarlozing in België voorkomen, is moeilijk te zeggen omdat er weinig exacte cijfers zijn. Binnen de vertrouwenscentra gaan we ervan uit dat minstens drie procent van alle kinderen en jongeren te maken heeft met een ernstige vorm van kindermishandeling. Als je weet dat Vlaanderen ongeveer 40.000 à 50.000 scholieren telt, gaat het ongeveer over één leerling per klas.’
Nupraatikerover.be en 1712
‘De impact van kindermishandeling en -verwaarlozing is niet te onderschatten. Kinderen en jongeren die met dat geweld worden geconfronteerd, kunnen we in twee grote groepen onderverdelen. Zo zijn er die externaliserend gedrag vertonen en met heel veel woede en vragen zitten, en dat uiten door agressief te reageren. Anderzijds zijn er die net alles gaan opkroppen en zich eerder terugtrekken of isoleren. Bij beide groepen zien we een heel scala van mogelijke gevolgen op de ontwikkeling, zowel op korte als op lange termijn. Het is cruciaal om zo vroeg mogelijk in te grijpen, zodat er herstel kan komen en de gevolgen zo veel mogelijk beperkt blijven.
Jongeren die met misbruik, geweld en/of verwaarlozing te maken krijgen en anoniem en in alle vertrouwen hun hart willen luchten, kunnen terecht op de chatbox van Nupraatikerover.be. Voor jonge slachtoffers is het vaak erg moeilijk om met hun verhaal naar buiten te komen, onder andere door schuld- en schaamtegevoelens en/of angst om niet geloofd te worden. Zo zijn er jongeren die letterlijk zeggen dat ze het moeilijk vinden om woorden te geven aan dat wat hen overkomen is. De chatbox van Nupraatikerover.be wordt bemand door professionele medewerkers van Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Brussel en is voor jongeren een laagdrempelige manier om voor de eerste keer hun verhaal te kunnen vertellen.
In 2019 hebben we ongeveer 600 gesprekken gevoerd. Ongeveer de helft van die groep was tussen de veertien en achttien jaar. Als je als omstaander, familielid, leerkracht of buur met kindermishandeling en/of verwaarlozing wordt geconfronteerd, kan je terecht bij hulplijn 1712, zowel telefonisch als via chat of mail. Het is soms als omstaander of niet-direct betrokkene een moeilijke evenwichtsoefening om te weten wanneer je aan de alarmbel moet trekken en hulp moet zoeken, maar als maatschappij hebben ook wij een verantwoordelijkheid. We vernemen van kinderen en jongeren dat als er toch eens iemand een opmerking maakt of hun ouders aanspreekt, dat hen heel erg bijblijft. Door zulke reacties zetten kinderen en jongeren misschien toch wel de stap om erover te praten.’
Ben je getuige of heb je een vermoeden van (kinder)mishandeling? Neem dan contact op met hulplijn 1712. Jonge slachtoffers kunnen terecht op de chatbox van Nupraatikerover.be en kunnen de Care-Free-app downloaden, een applicatie waarin stapsgewijs wordt uitgelegd wat kindermishandeling is en wat je kan doen om hulp te zoeken om zo de vicieuze cirkel van geweld en mishandeling te doorbreken.
Lees ook:
