Opgroeien in een omgeving zonder zorgen is het mooiste geschenk dat je als kind kan krijgen. Maar helaas heeft lang niet iedereen dat geluk... Nathalie (27) werd als kind en tiener geconfronteerd met verwaarlozing en fysieke mishandeling. Een openhartige getuigenis.
‘Ik was amper vier toen mijn ouders besloten om een punt achter hun relatie te zetten. Nadat mijn vader zijn spullen had gepakt en definitief de deur achter zich had dichtgetrokken, keek hij niet meer naar zijn (plus)kinderen om. Dat mijn vader met de noorderzon verdween, heb ik niet als traumatisch ervaren, want de weinige herinneringen die ik aan hem heb, zijn niet positief.
Hoewel ik piepjong was, herinner ik me nog goed hoe mijn moeder bijna dagelijks de volle laag kreeg en zowel verbaal als fysiek mishandeld werd. Het zijn beelden die voor altijd op mijn netvlies gebrand staan. Daarnaast had mijn vader een erg kort lontje tegenover zijn (plus)kinderen. Als de deur van mijn slaapkamer ’s avonds of ’s nachts werd geopend, deed ik alsof ik sliep omdat ik bang was voor wat er mogelijks zou volgen. Dat zijn de herinneringen die ik aan mijn vader heb...
Bij mijn moeder heb ik me daarentegen altijd veilig gevoeld. Ze stond 24/7 voor haar drie kinderen klaar, gaf ons veel liefde en had steeds een luisterend oor. Maar door omstandigheden kon mijn moeder niet werken en leefde ze op een uitkering, wat met drie kinderen een hele opgave was. Ze wilde niets liever dan ons alles geven wat het hart begeert, maar dat kon gewoon niet. Mettertijd bouwde ze steeds meer schulden op, met als gevolg dat er niet altijd voldoende eten in huis was en mijn halfbroer, jongere zus en ik soms met honger naar bed gingen. Door geldgebrek konden we ook geen gepaste kleding dragen, maar omdat mijn moeder deed wat ze kon, heb ik dat toen nooit als verwaarlozing ervaren, al was het dat wel... Als ouder hoor je immers in basisbehoeftes te voorzien.’
‘Dat mijn vader vertrok en niet meer naar ons omkeek, is ook een vorm van verwaarlozing, maar ik prijs me gelukkig dat ik zo jong was toen hij uit mijn leven verdween. Mijn halfbroer, die tien jaar ouder is dan ik, had dat geluk niet en heeft bijgevolg de vicieuze cirkel van geweld nog veel bewuster meegekregen, wat een impact had op zijn ontwikkeling. Zodra ik wat ouder en mondiger werd, reageerde hij steeds vaker op dezelfde manier als mijn vader. Zo gooide hij geregeld met spullen en sloeg hij deuren kapot. Als ik iets zei wat hem niet aanstond, gaf hij me een duw in mijn zij of een harde mep in mijn gezicht. Ook tegen mijn moeder en zusje ging hij regelmatig tekeer. Toch was ik er geruime tijd van overtuigd dat ik de oorzaak van zijn gedrag bij mezelf moest zoeken, dat ik maar niet zo had moeten reageren en dat ik mijn woorden beter had moeten wikken en wegen. Dat soort zaken praatte ik mezelf aan...
Voor mij was het bijna de normaalste zaak van de wereld dat we geregeld ons huis even moesten verlaten, zodat mijn broer kon afkoelen...
Na verloop van tijd dacht ik zelfs dat het normaal was dat mensen elkaar zo behandelden, want dat gebeurde in mijn gezin bijna wekelijks en soms zelfs op dagelijkse basis. Voor mij was het bijna de normaalste zaak van de wereld dat we geregeld ons huis even moesten verlaten, zodat mijn broer kon afkoelen... Ik wist niet beter, al was het zeker geen makkelijke situatie, vooral omdat we het gevoel hadden dat we constant op onze hoede moesten zijn. Ik was altijd heel blij als ik naar school mocht, want daar bloeide ik open. Het was vrijwel de enige omgeving waar ik me destijds veilig voelde. Het was een omgeving waarin ik wat thuis gebeurde, even kon vergeten.’
Letterlijk op straat
‘Op mijn twaalfde nam mijn leven een drastische wending nadat we uit ons huis werden gezet omdat mijn moeder door de jaren heen te veel schulden had opgebouwd. Ik herinner me nog het beeld van onze spullen die uit de ramen werden gegooid en de sloten die voor onze ogen werden vervangen, zodat we de woning niet meer konden betreden. Van de ene op de andere dag stonden we letterlijk en figuurlijk op straat.
Omdat er geen plaats meer was in de noodopvang, brachten we de eerste nacht in onze wagen door. Gelukkig werden we de volgende dag opgevangen door een tante en kon ons leven algauw zijn gewone gang gaan, hetzij zonder dak boven ons hoofd. Niet veel later werden mijn zus en ik na school afgehaald door iemand van bijzondere jeugdzorg. “We zijn gebeld door jullie tante en gaan een veilige plek voor jullie zoeken”, hoor ik die persoon nog zeggen. Het is moeilijk te omschrijven wat er op zo’n ogenblik door je heen gaat. Ik stond aan de grond genageld. Niet weten wat er vervolgens zou gebeuren en waar we terecht zouden komen, boezemde me angst in.
Niet weten wat er vervolgens zou gebeuren en waar we terecht zouden komen, boezemde me angst in.
Mijn zus en ik zijn uiteindelijk in de crisisopvang beland. Het was een plek waar ik niet wilde zijn, al deden de hulpverleners wel alle moeite van de wereld om een veilige en vertrouwde omgeving te creëren. Gelukkig mocht ik wel contact hebben met mijn moeder, die ik bijna elk weekend zag. Na verloop van tijd had ze weer een woning, maar terugkeren was geen optie omdat haar schuldenberg nog te hoog was. Achteraf bekeken was het ook beter dat we in een opvangtehuis verbleven, want als ik een weekend naar huis ging, zag ik mijn halfbroer, die geen haar was veranderd, meestal ook.’
Altijd positief gebleven
‘Ik heb lang gezwegen over wat er thuis gebeurde, maar op een gegeven moment vroeg ik een gesprek aan met een vertrouwenspersoon op school en deed ik beetje bij beetje mijn verhaal. Dat er werd geluisterd en er geen oordelen werden geveld, deed me oprecht deugd. Die gesprekken gaven me zoveel kracht, zelfs in die mate dat ik cruciale knopen kon doorhakken. Nadat mijn broer op mijn zestiende voor de zoveelste keer een vinger naar me had uitgestoken, was ik er helemaal klaar mee en verbrak ik definitief het contact.
Mijn broer uit mijn leven bannen was voor mij de enige manier om écht weer een gevoel van veiligheid te creëren. Voor alle duidelijkheid:
ik wil niemand kwetsen of zwartmaken, want intussen begrijp ik zelfs min of meer hoe het komt dat hij zo in elkaar zit. Hij groeide op met mijn vader, die allesbehalve een rolmodel was, maar dat wil niet zeggen dat ik zijn gedrag tolereer. Wat mijn broer ons heeft aangedaan, heeft een levenslange impact. Probeer met mijn verleden maar eens iemand te vertrouwen...
Wat mijn broer ons heeft aangedaan, heeft een levenslange impact.
Als mijn vriend bijvoorbeeld tegen me ingaat, ben ik meteen alert en schiet ik in de verdediging. Hetzelfde gebeurt als een collega zijn stem verheft. Toch zie ik mezelf niet als een slachtoffer of overlever, wel als een doorzetter. Ondanks alles heb ik namelijk altijd geprobeerd om het positieve te blijven zien, en dat werpt z’n vruchten af. Ik heb een mooie job als jeugdzorgwerker en werk met kinderen die een trauma opliepen door een vorm van kindermishandeling. Ik vind het geweldig dat ik mijn steentje kan bijdragen, want ik weet hoe belangrijk gerichte hulpverlening is, zeker als je zulke bagage meesleurt.’
De impact van kindermishandeling
‘Er zijn allerlei vormen van kindermishandeling en verwaarlozing’, zegt Ilse Van Campenhout, psychologe bij Vertrouwenscentrum Kindermishandeling en coördinator van chatbox Nupraatikerover.be. ‘Bij fysieke kindermishandeling denken we bijvoorbeeld aan slaan, zowel met de handen als met voorwerpen. Bij onze vertrouwenscentra krijgen we bijvoorbeeld meldingen van kinderen die met de stok of riem geslagen worden of bij wie brandwonden worden toegebracht. Fysieke verwaarlozing wijst eerder op kinderen die onvoldoende eten krijgen en/of geen aangepaste kleding dragen of niet de gepaste medische zorgen krijgen, al kan het tal van gradaties aannemen.
Daarnaast hebben we seksueel geweld en misbruik, wat een combinatie is van de fysieke en emotionele integriteit die wordt aangetast, alsook het emotionele luik. De laatste tijd wordt er meer aandacht besteed aan emotionele kindermishandeling en verwaarlozing. Een goede zaak, want dat type is vaak moeilijker te detecteren, maar daarom zijn de gevolgen niet minder. Het gaat bijvoorbeeld om kinderen en jongeren die frequent worden uitgescholden door hun ouders, te horen krijgen dat ze niets waard zijn en opmerkingen als “Was je maar nooit geboren” moeten slikken. Kortom: kinderen en jongeren die onvoldoende aandacht en liefde van hun ouders krijgen, wat gevolgen heeft voor hun emotionele ontwikkeling.
Hoe vaak kindermishandeling en verwaarlozing in België voorkomen, is moeilijk te zeggen omdat er weinig exacte cijfers zijn. Binnen de vertrouwenscentra gaan we ervan uit dat minstens drie procent van alle kinderen en jongeren te maken heeft met een ernstige vorm van kindermishandeling. Als je weet dat Vlaanderen ongeveer 40.000 à 50.000 scholieren telt, gaat het ongeveer over één leerling per klas.’
Nupraatikerover.be en 1712
‘De impact van kindermishandeling en -verwaarlozing is niet te onderschatten. Kinderen en jongeren die met dat geweld worden geconfronteerd, kunnen we in twee grote groepen onderverdelen. Zo zijn er die externaliserend gedrag vertonen en met heel veel woede en vragen zitten, en dat uiten door agressief te reageren. Anderzijds zijn er die net alles gaan opkroppen en zich eerder terugtrekken of isoleren. Bij beide groepen zien we een heel scala van mogelijke gevolgen op de ontwikkeling, zowel op korte als op lange termijn. Het is cruciaal om zo vroeg mogelijk in te grijpen, zodat er herstel kan komen en de gevolgen zo veel mogelijk beperkt blijven.
Jongeren die met misbruik, geweld en/of verwaarlozing te maken krijgen en anoniem en in alle vertrouwen hun hart willen luchten, kunnen terecht op de chatbox van Nupraatikerover.be. Voor jonge slachtoffers is het vaak erg moeilijk om met hun verhaal naar buiten te komen, onder andere door schuld- en schaamtegevoelens en/of angst om niet geloofd te worden. Zo zijn er jongeren die letterlijk zeggen dat ze het moeilijk vinden om woorden te geven aan dat wat hen overkomen is. De chatbox van Nupraatikerover.be wordt bemand door professionele medewerkers van Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Brussel en is voor jongeren een laagdrempelige manier om voor de eerste keer hun verhaal te kunnen vertellen.
In 2019 hebben we ongeveer 600 gesprekken gevoerd. Ongeveer de helft van die groep was tussen de veertien en achttien jaar. Als je als omstaander, familielid, leerkracht of buur met kindermishandeling en/of verwaarlozing wordt geconfronteerd, kan je terecht bij hulplijn 1712, zowel telefonisch als via chat of mail. Het is soms als omstaander of niet-direct betrokkene een moeilijke evenwichtsoefening om te weten wanneer je aan de alarmbel moet trekken en hulp moet zoeken, maar als maatschappij hebben ook wij een verantwoordelijkheid. We vernemen van kinderen en jongeren dat als er toch eens iemand een opmerking maakt of hun ouders aanspreekt, dat hen heel erg bijblijft. Door zulke reacties zetten kinderen en jongeren misschien toch wel de stap om erover te praten.’
Ben je getuige of heb je een vermoeden van (kinder)mishandeling? Neem dan contact op met hulplijn 1712. Jonge slachtoffers kunnen terecht op de chatbox van Nupraatikerover.be en kunnen de Care-Free-app downloaden, een applicatie waarin stapsgewijs wordt uitgelegd wat kindermishandeling is en wat je kan doen om hulp te zoeken om zo de vicieuze cirkel van geweld en mishandeling te doorbreken.
Lees ook:
