Schrijfster Griet Op de Beeck over hard leven en emotioneel diep gaan
We spreken Griet op een drukke dag. Een Nederlands magazine wil haar een hele dag volgen, fotograferen en spreken. En dan moet ze dat voor ons nog eens doen. Al doet ze het met heel veel plezier. Het gaat immers over wat ze doet, over wie ze is. En daarover praat ze moeiteloos. Wanneer de fotograaf vraagt of ze de beelden wil zien, schudt ze schuchter haar hoofd. Niet nodig. Te confronterend. ‘Ik ben de schrijver, niet degene die zit te glimlachen naar de fotograaf’, legt ze uit. En dat definieert haar: iemand die verhalen vertelt. De schrijver, zoals ze zegt. Eindelijk. ‘Als je eenmaal een boek hebt uitgebracht, bepalen anderen of je goed of slecht bent. Maar of je een schrijver bent, dat bepaal je helemaal zelf. En ik kan er niet onderuit: schrijven is niet enkel wat ik doe, het is wie ik ben. Mijn boeken zijn een verlengstuk van mezelf, maar niet op een anekdotische manier. En de bekendheid, tussen dikke vette aanhalingstekens, dat is niet wie ik ben.’
Is het dan nog steeds wennen, die aandacht?
‘Op zich is dat een wisselwerking. Ik moet en wil de mensen laten weten dat er een nieuw boek is, dus daarvoor moet je wel even in de spotlights gaan staan. Het is voor mij vreemder dat mensen hun eigen interpretatie maken van wie ik ben. Lezers vormen een beeld van een schrijver, van eender welke bekende persoon. En dat beeld staat soms ver af van wie je echt bent. In de documentaire over Amy Winehouse zat daarover een herkenbaar fragment. De journalist vroeg haar hoe het was om beroemd te zijn, en zij antwoordde dat beroemdheid niet bestaat. De appreciatie die zij kreeg als icoon, heeft haar als mens niet kunnen verzoenen met zichzelf. Het applaus heeft niets kunnen oplossen en heeft haar niet de zelfzekerheid kunnen geven die ze zo miste. En dat snap ik. Waarmee ik absoluut niet wil zeggen dat ik mezelf vergelijk met Amy Winehouse, begrijp me niet verkeerd. Ik ken mijn plaats (lacht). ’
Ondertussen zijn er in drie jaar tijd drie boeken verschenen, maar je hebt lang gewacht om te debuteren. Bewust?
‘Voor mij was het meer een kwestie van moed verzamelen dan van puur wachten. Ik moest de mens worden die genoeg grond onder haar voeten had om te durven zeggen: “Kijk, hier ben ik. Ik heb een boek geschreven, willen jullie dat alstublieft lezen?” Op zich is dat pretentieus, waardoor ik me een belangrijke vraag stelde: waar haal ik de pretentie vandaan om tussen mijn eigen helden te gaan liggen? Waarom zou net ik iets kunnen bijdragen? Die twijfel heb ik van me moeten afgooien. Daarom was de weg naar dat eerste boek zo lang, langer dan het schrijven zelf, want dat is in vier maanden gebeurd. Als je zo lang wacht, is het blijkbaar zo dringend geworden dat het er gewoon uit moet. Naar mijn gevoel kan je pas schrijven als je jezelf de juiste vragen hebt gesteld. Als je weet waar je precies vandaan bent gekomen en waarom je de mens bent geworden die je bent. Eenmaal je daar zicht op hebt, heb jeook zicht op de dingen die je in de weg zitten.Dan kan je die aanpakken. Dat is een crucialestap geweest om te komen op het punt waar ikmoest zijn en dat schrijven aan de orde was.’
Als we tandpijn hebben, gaan we naar de tandarts. Als we met bepaalde dingen worstelen, naar de therapeut.
Hoe of met wie heb je die zoektocht afgelegd?
‘Ik heb veel hulp gekregen van een therapeut, ik ga daar niet truttig over doen. Als we tandpijn hebben, gaan we naar de tandarts. Als we met bepaalde dingen worstelen, gaan we naar de therapeut. Ik zou niet geraakt zijn waar ik nu ben zonder die therapie. Volgens mij heeft elke mens een blinde vlek en om die te zien en aan te pakken moest me de weg gewezen worden. Je kan wel praten met vrienden, maar zelfs zij zijn vaak te betrokken partij. Ze kunnen hier en daar wel een stapje helpen te zetten, maar die cruciale grote stap voorwaarts kan vaak pas worden gezet met de hulp van een goede professional. Terwijl je natuurlijk wel zelf het hele parcours moet blijven lopen, in je eentje. Ik ben altijd al vragende partij geweest, wilde altijd tot inzichten komen. Zelfs al als kind. Ik wilde het snappen, maar het ging niet. Verschillende therapeuten hebben me proberen te helpen, maar naar mijn gevoel stelde niemand de juiste vragen. Tot ik iemand tegenkwam die dat wel kon. Die me dingen kon laten inzien die ik zelf uit de weg ging. Niet omdat ik dat rationeel niet wilde, maar emotioneel blijkbaar niet kon. Niet zonder dat duwtje in mijn rug. Zonder die duwtjes was ik nu niet de mens die ik ben, en was ik misschien nooit gaan schrijven.’
Schrijfster Griet Op de Beeck over hard leven en emotioneel diep gaan
In je boeken gaat het vaak over vrijheid, durven en hard leven. Dingen die voor jou dan ook immens belangrijk zijn?
‘Zeker. En voeg daar nog een ding aan toe: jezelf naar waarde leren schatten. Er zijn zoveel mensen die gewoon stoppen met leven, dat heb ik al zo vaak gezien. Terwijl we maar één leven hebben waar we zeker van zijn. Dat moeten we dan toch ook ten volle durven aangaan? Moeten we niet alles doorleven? Ook de moeilijke en negatieve emoties? Volgens mij wel. Dat negatieve staat dicht bij het positieve in die zin dat het ene pas bij gratie van het andere kan bestaan. Ik heb veel begrip voor alle soorten angsten, ik ken ze zelf heel goed. Daarom probeer ik altijd te schrijven met een grote mildheid voor alle personages en hun onvermogens. Maar tegelijk hou ik een woest pleidooi om die uitdagingen aan te gaan. En dat wordt door elke lezer op een andere manier geïnterpreteerd. Mensen lezen het boek dat ze willen lezen. Zo zijn er geen tien mensen die echt het boek gelezen hebben dat ik heb geschreven. Maar dat is net interessant. Als schrijver bied ik iets aan en sla ik gaten die de lezer naar eigen goeddunken invult. Dat is zo een authentiek soort contact, een soort projectie. Wat dat betreft, is kunst voor mij de allermooiste vorm van communicatie. Het gaat niet om de illusie van het samenvallen, maar om mensen die een inspanningen leveren om elkaar ergens onderweg tegen te komen.’
Toen ik mijn eerste boek schreef, dacht ik: waar haal ik de pretentie vandaan om tussen mijn helden te gaan liggen?
Heb je het gevoel dat de mensen met je boeken een inkijk in je leven geeft?
‘Wat ik schrijf, is heel persoonlijk, maar volledigfictief. Daar bestaan veel misverstandenrond. Mensen denken vaak dat iets autobiografischis, maar vergeten de nuance te leggen.De autobiografie heeft als doel om de waarheid recht aan te doen. Ik heb zelf niet het minste streven om de waarheid recht aan te doen. Ik wil een boek schrijven, een verhaal vertellen. Een leven waarover ik geen controle heb omvormen tot iets wat ik volledig kan controleren. Die mogelijkheid beschouw ik als een van de grootste cadeaus van het schrijven.’
Nog eens over dat hard leven. Hoe zie jij dat?
‘Sommigen lezen daarin dat ze als laatste naar huis moeten gaan op feestjes, maar dat bedoel ik niet. Hoewel dat ook eens gezellig kan zijn. Wat ik bedoel, is dat ik veel wil denken. Diep gaan in dat emotionele leven. Dat vatten en er iets mee doen. Veel aan kunst doen, bijvoorbeeld, waardoor ik gedwongen word op een andere manier naar mezelf en mijn leven te kijken. Op de hoogte blijven van wat er in de wereld gebeurt. Goed om me heen kijken. Het leven aangaan in alle mogelijke opzichten en de intensiteit zoeken waar ze zit. Voor mij is het leven een heel groot gevecht tegen de eindeloze banaliteit van de dagen. Het feit dat je elke dag je tanden moet poetsen, je haar in de plooi moet leggen en in de havermout moet staan roeren. Daar moet iets tegenover staan of ik word zot. Dat en de heftige emotionaliteit die daarbij hoort, vind ik het lastigste van het leven. Ik ben heel gevoelig aan sleur en routine. Sport? Na een tijdje ben ik dat beu omdat het telkens gewoon meer van hetzelfde is.’
Voor mij is het leven een groot gevecht tegen de eindeloze banaliteit van de dagen.
Vermoei jij jezelf met denken of kan je op tijd stoppen?
‘Ik heb een bepaalde rusteloosheid in mijn denken die altijd ergens bij mij is. Dat gevoel laat ik pas los op het moment dat ik enorm opga in iets, in het schrijven bijvoorbeeld. Hoewel dat schrijven ook weer een vorm van denken is, maar dan anders. Daar kan ik het zelf meer vormgeven. Ik zie twee soorten denken. Het ene brengt je verder en het andere houdt je tegen omdat het enorm zelfkritisch is. Die zelfkritiek is noodzakelijk, maar als het je beperkt in wat je doet, is het niet goed. Ik heb daar last van gehad, maar dat is verminderd. Ik heb moeten leren detecteren waar die grens juist ligt. Dat moet iedereen proberen. Anders ga je iets om zeep helpen, omdat je te streng bent voor jezelf. Ik ben nog altijd niet zo ver dat ik het kan voorblijven, maar ik besef wel dat mijn zelfkritiek niet meer mag zeggen over mij dan over de objectieve situatie, over wat ik gedaan heb.’
Schrijfster Griet Op de Beeck over hard leven en emotioneel diep gaan
Is er iets wat je tegen je jongere, twintigjarige zelf zou zeggen?
‘Dat het niet zo erg blijft als het nu lijkt. En dat ik dat aan mezelf te danken zal hebben. Ik vind het gevaarlijk om te zeggen dat alles wel goed komt. Nee, als je er zelf voor zorgt, als je het allemaal zelf durft aan te gaan en je de donkerste monsters recht in de ogen durft te kijken, dan komt het goed. Je moet daarin je eigen verantwoordelijkheid opnemen. Ik heb dat altijd wel willen doen, maar ik wist niet goed hoe. Op mijn twintigste had ik graag geweten dat ik dat nog wel zou ontdekken.’ niet wilde, maar emotioneel blijkbaar niet kon. Niet zonder dat duwtje in mijn rug. Zonder die duwtjes was ik nu niet de mens die ik ben, en was ik misschien nooit gaan schrijven.’µ
INTERVIEW: NELE REYMEN / FOTO’S: TIM DE BACKER
